• ئاکەپە و پەکەکە هەمبەر دەولەتا پارەلەل مل ب ملێ هەڤ تەکۆشینێ دکن

ئاکەپە؛ وەکە ھێزا مۆتۆرێ یا سەردەما کو دبێژنێ “کۆمارا دویەمین” ژی، د ئەنجاما کریزا رێژیما کەمالیست یا دەولەتا ترک ژیابوو، خوولقی و د دیرۆکا دەولەتا ترک دا جھێ خوە گرت. دەما کو د ھلبژارتنێن 3 یێ مژدارا 2002یێ دا ب سەر کەت، کەسی تەخمین نەدکر کو ئاکەپە دێ بیتە سەدەما ڤەگوھەرتنەکا ب ڤی رەنگی یا سیستەما دەستھلاتدار.

ئاکەپە ب خوە ژی بێیی کو بزانیت دێ پێڤاژۆ بەر ب کو ڤە چیت، تەنێ ژ تشتێن د کەتن پێشیا وێ دەرباس دبوو و دمەشیا. لێ دەما کو ئەڤ کار دکرن، ھەڤرێیێن خوە ھەبوون و ئەو ھەڤرێ پر خورت بوون.

یێن کو دخواستن کۆمارا یەکەم بهێتە گوھەرین ئانکو ببیتە لیبەرال، بزاڤا فەتحوللا گوولەن بوو و ھەلبەت پەکەکە ژی پالپشتێ ڤێ پرۆژا گوھەرتنێ بوو.

پەکەکێ د سیاسەتا ناڤخوەیی دا پالپشتێ ئاکەپێ بوو

ژ سالا 2004 ھەتا 2014 پەکەکێ ب پراکتیکی پشتگری دا ھەر گاڤا کو ئاکەپێ دخواست باڤێژە. د پێڤاژۆیا ھلبژارتنا سەرۆک کۆماریێ یا عەڤدللا گوول دا پەکەکێ ب راگەهاندنا ئاگربەستان پشتگری دا ئاکەپێ. دەما کو سەردۆزگەریا کۆمارێ یا دادگەھا بلند د 14ێ ئادارا 2008ی دا ل دژی ئاکەپێ دۆز ڤەکر، پەکەکێ جارەکا دن پشتگرییەک تووند دا ئاکەپێ. د پێڤاژۆیا رەفەراندۆما دەستوورا بنگەھین یا 12 ئێ ئیلۆنا 2010ێ دا دیسا ب ئاشکەرا ژ بۆ ئاکەپێ ل دەنگان دگەرییا. دیسا ل دژی کەمالیستێن ب ناڤێ ئەرگەنەکۆنێ یێن ل ترکیایێ پشتگرێ ئاکەپێ بوو.

پەکەکە ب ڤێ ژی تێر نەبوو، ھەموو دژبەرێن ئاکەپێ وەکە ھەڤرکێ خوە دیت و لگەل ئاکەپێ ژ بۆ تەسفیەکرنا وان ھێزان کار کر. میناک جەماعەتا گوولەن یەک ژ وان بوو.

عەڤدللا ئۆجالان: جەماعەت دەولەتا پارالەل “هەڤتەریب” دمەشینە

پشتی پێڤاژۆیا رەفەراندۆما ئاکەپێ یا دەستورا بنگەھین یا 2010ێ پێڤاژۆیا کۆنترۆلکرنا دەولەتێ لەز و بەز تر بوو. ھەما د وێ دەرازینکێ دا د ناڤبەرا وان و شریکێن وان دا شکەستنێ دەسپێ کر. د ناڤبەرا تەڤگەرا گوولەن و ئاکەپێ دا ناکۆکی دژوار بوون. ب گرتنا دبستانێن تایبەت یێن جەماعەتا گوولەن ژ ئالیێ ئاکەپێ ڤە پێوەندییێن ڤان ھەر دو شریکان باش تاڤزاندن. ل سەر دەزگەھێن راگەھاندنێ شەرێ وان ئاشکەرا دمەشی یا.

د ڤێ پێڤاژۆیێ دا چاپەمەنیا پەکەکێ ل دژی “گوولەنجییان” پالپشتییا ئاکەپێ کر.

ل ئامەدێ سازیێن جەماعەتا گوولەن ھاتن تەشھیرکرن و ھن ئەندام ژی ھاتن ئیفشا کرن. د چاپەمەنیێ دا جەماعەت وەکە چاڤکانیا ھەموو خەرابیێن دژی دەولەتا ترک ھاتە نیشاندان. تەلەڤیزیۆنێن پەکەکێ یێن ل ئەورۆپایێ وەشانێ دکن ل دژی فەتحوللا گوولەن چالاکی ل دار خستن.

د ڤی واری دا ئۆجالان وەکە شێورمەندێ ڤەشارتی یێ ئاکەپێ دخەبتی. ب راستی ژی عەڤدللا ئۆجالان یەکەم کەس بوو کو گۆتیە گوولەنیان ئەڤە “دەولەتا پارالەل”ە. ئەردۆگان ژی سێ مەھان پشتی ئۆجالان دگۆت د ناڤا دەولەتێ دا “دەولەتا پارالەل” ھەیە. ئۆجالان دگۆت، “دەولەتا پارالەل ژ ئالیێ جەماعەتا گوولەن ڤە دهێت برێڤەبرن و دخوازن ترکییێ کاشی ناڤا ئالۆزییان بکن.” ب راستی ژی ئۆجالان گلیێن خوە د دەربارێ رێڤەبەرێن ئەمنیەتێ یێن کوردستانێ ژی ژ دەولەتا ترک کرن. ئۆجالان وھا گۆت: “جەماعەت ب ئاوایەکی بێترس دخەبتە. پرانیا فەرمانبەرێن پۆلیسان د ناڤا جەماعەتێ دا نە. رێڤەبەرێ ئەمنیەتا ئامەد و سێرتێ ب بەرنامەیەکا تایبەت ھاتنە ئەرکدار کرن.”

چاڤکانیا ھەموو خەرابیان وێ دەمێ جەماعەتا گویلەن بوو، نووکە ژی ئاکەپە یە

پشتی سالا 2010ێ ئۆجالان و پەکەکێ ھەموو پێکانینێن دەولەتا ترک ل سەر کوردان مەشاندی، خستن ستوویێ جەماعەتا گوولەن. چاوا کو ئیرۆ پەکەکە ھەموو دژمناھییا دەولەتا ترک یا ل سەر کوردستانێ دمەشینە دخە ستوویێ دەستھلاتا ئاکەپێ-مەھەپێ دا وێ دەمێ ژی ب ھەمان شێوازی جەماعەتا گوولەن تاوانبار دکر. وێ دەمێ ژ کوردان را دھات گۆتن کو “ئەگەر ئەم دەولەتا پارالەل و پۆلیسێن وێ تێک ببن، دێ دەمۆکراسی هێت، دێ کێشا کورد چارەسەر بیت”.

رێڤەبەرێن کەجەکێ مستەفا قاراسوو ژی ئیدیعا کر کو “جەماعەتا گوولەن دخوازیت ئاکەپێ بکە ھێزەک فاشیست” و وھا بەردەوام دکر: “ئاکەپە و جەماعەتا فەتحوللا ھەڤکارێن هەڤ بوون: لۆما ژی فەتحوللاھچی پر پیسن، خوەدی کاراکتەرەکی فاشیستن، دخوازن ئەرگەنەکۆنەکا کەسک ب ئاوایێ خوە ئاڤا بکن” (17/12/2014)

خۆشەویستییا ھاکان فیدان و پەکەکێ

ئۆجالان و تەڤگەرا وی پەکەکە چ جاران سازیێن سەرەکە یێن دەولەتا کۆلۆنیالست وەک ئارتێش، ئیستیخبارات و ھتد نەکرنە ئارمانجا خوە. پەکەکێ ب کوردێن باکور دا قەبوول کرن کو دژمن نە دەولەتا ترکە، بەلکو کەسێن رێڤەبەرن. ژ تانسوو چیلەرێ ھەتا نھا پەکەکە کەسێن کو دژمن دبینە ھەنە. لێ ھەڤالتیا پەکەکێ و ئۆجەلان لگەل سازیێن دەولەتێ بەردەوامە. ئیستخباراتا دەولەتا ترک میت یەک ژ وان سازیێن پێشەنگن کو ئۆجەلان ب بەردەوامی تێکلدارە. ب راستی ژی نە شاشە ئۆجالانێ کو ب پشتگرییا خوەزوورێ خوە یێ  رێڤەبەرێ میتێ دەست ب سیاسەتێ کری، پێوەندییێن خوە وەکە دەینێ دلسۆزیا ب میتێ ببینیت. لێ بەلێ ھاکان فیدان کو هێژ ژی مستەشارێ میتێ یە، وەکە دەستەیا بلند یا کەجەکێ تەڤدگەرە.

رۆلا موستەشارێ میتێ ھاکان فیدان د دەستھلاتداریا ئاکەپێ یا ل سەر دەولەتێ دا باش تێ زانین. ھاکان فیدان ئیرۆ ھەم ل ھوندر ھەم ژی ل دەرڤە کەسەکە کو ئاکەپێ ل سەر لنگان دھێلە. شێورمەندیا ڤەشارتی یا عەڤدللا ئۆجەلان یا ژ بۆ ئاکەپێ دکە ژی ب پرانی ب رێیا ھاکان فیدان پێک تێ.

د پێڤاژۆیا دەستھلات بوونا ئاکەپێ دا ھاکان فیدان ژی بۆ ھەدەفا ھندەک لایەنان و د 7ێ شوباتا 2012ێ دا ژ بۆ ئیفادەیێ ژ ئالیێ سەردۆزگەریا کۆمارێ یا ستەنبۆلێ ڤە ھاتبوو گازیکرن. ڤێ ھەولدانێ مەترسییەک مەزن بۆ ئاکەپێ چێکر. وێ دەمێ ژی دانوستاندنێن ل ئیمرالیێ بێناڤبەر بەردەوام دکرن. ئۆجالان ل ئیمرالیێ بانگ ل پەکەکێ کر کو دەستێ ئاکەپێ ل ھەمبەری جەماعەتێ خورت بکن و پاراستنا حکمەت فیدان بهێتە کرن.

ب راستی ژی ئۆجالان ژ بۆ وێ سەردەمێ وھا دبێژە: “ئەگەر من زوو ھشیاری نەدابا ئاکەپێ، ھەم دا ھاکان فیدان و ھەم ژی سەرۆکوەزیر ئەردۆگان دا ژناڤ بەن.”

ب راستی ئەڤە قەنجی یا ئەولی نەبوو کو پەکەکێ ل ئاکەپێ دکر. ژ بۆ فێمکرنا ڤان، دڤێت مرۆڤ ل ھەڤدیتنێن ئۆسلۆ بنێرە.

لووتکەیا ھەڤدیتنێن ئاکەپێ-پەکەکێ-میتێ: ئۆسلۆ

ھەڤدیتنێن ئۆسلۆیێ کو د 3یێ تیرمەھا 2008ێ دا دەست پێ کربوون، ب قاسی کو ب فەرمی ھات راگھاندن ژ 11 روونشتنان پێک ھاتبوو. رێڤەبەرێن پەکەکێ یێن وەکە سۆزدار ئاڤەستا و مستافا قاراسو ژ ھەولێرێ ب بالافرەکا تایبەت برنە ئۆسلۆیێ و لگەل رایەدارێن میتێ دا ھەڤدیتن کرن.

ھندەک ھێزێن رۆژئاڤایی ھەبوون کو ناڤبەینکاریا ڤان ھەڤدیتنان دکرن. د ھەڤدیتنێن ئۆسلۆیێ دا ل سەر خەتا قەندیل-ئۆسلۆ-ئەنقەرە-ئیمرالیێ ب دەھان نامە ھاتن و چوون. ناڤەرۆک و ئەنجامێن ھەڤدیتنێن ئۆسلۆیێ ب سەرێ خوە مژارەکا لێکۆلینێ یە. لێ د ڤێ ناڤبەرێ دا چەند تشت ھەنە.

تەڤی کو پەکەکە و ئاکەپە ھەول ددن کو وسا خویا بکن پێڤاژۆیا ئۆسلۆ قەت پێکنەھاتییە، لێ بەلێ دەمەکێ ل ئۆسلۆیێ گەلەک تشت ب ھەڤ را ھاتن پلان کرن. و دەما کو ئەڤ پلان دھاتن چێکرن، کەسی هاژێ نەبوو. فەتحوللاھ گوولەن وێ دەمێ ھەڤدیتنێن پەکەکێ و میتێ ئاشکەرا کرن. ئەگەر ئاشکەرا نەبوویا، بەلکی ھەیا نها ژی رایا گشتی یا ترک و کورد چ تشت نەزانی با. ئەنجاما کو ژ ڤێ یەکێ بهێتە دەرخستن ئەڤەیە: تێکلیا پەکەکێ یا بەریا ئاکەپێ و پشتی ئاکەپێ لگەل دەولەتا ترک دا قەت قوت نەبوو. ھەر چقاس نھا پەکەکە و ئاکەپە گەلەکی ل دژی ھەڤ خویا دکن ژی ھەڤدیتنێن قەندیل-ئیمرالی-ئەنقەرە ھەر تم بەردەوام بوونە.

تێگھشتنا کو پەکەکە دخوازە بافرینە

ژ بەر کو پەکەکە نە سازیەکە، ھەر گاڤ دکارە ھەر گۆتنەکێ ببێژە و پاشێ ژی وێ گۆتنا خوە ئینکار بکە و لێ خوەدی دەرنەکەڤە. لۆما ژی ئەو دکارە د ھەر مژارێ دا تێگھشتنێ بافرینە. د مژارا ئۆسلۆ دا ژی ھەمان تشت روو ددە. ژ بەر کو پەکەکێ دزانیبوو دەولەتا ترک دێ دانوستاندنان راگھینە، ب سەناریۆیا پێڤاژۆیا ئۆسلۆیێ ل گۆری بەرژەوەندیێن خوە دیزاین کر و راگەھاند. ل سەر ناڤێ رێخستنا خوە ئەڤ یەک نەکر. ئەڤ یەک راستەراست ل سەر ناڤێ خوە نەکر ب رێیا خەباتکارەکێ خوە یێ چاپەمەنییێ «ئامەد دیجلە» پرتووکەک ب ناڤێ “ھەڤدیتنێن ترکیا-پەکەکێ یێن 2005-2015” بەلاڤ کر. ژ بەر کو پەکەکە ناخوازە د پاشەرۆژێ دا تشتێن کو د پرتووکێ دا ھاتنە نڤیساندن بپارێزە، لەوما ژی ئەڤ رێباز هەلبژارت.

ل گۆری پرتووکا ئامەد دیجلە، “پەکەکە ھەر تم ب نیەتا باش و ب مەسافە حەرەکەت کرییە”. لێ بەلێ پەکەکێ پێوەندییێن خوە یێن ل گەل ئیران و ترکیێ و پەیمانێن خوە یێن سییاسی  ڤەدشارتن.

سەبری ئۆک جارا دویەمین چوو ئیمرالیێ یە

د بەشا بەرێ دا مە بەحسا سەرەدانا سەبری ئۆک، یووکسەل گەنچ و ئەحمەد ترک یا سالا 2006ێ بۆ ئیمرالیێ کربوو. د روونشتنا 10ەمین یا ھەڤدیتنێن ئۆسلۆیێ دا بریار دهێتە دان کو کادرۆیێن پەکەکێ دو مێر و دو ژن ژ چیا بچن ئیمرالیێ و لگەل ئۆجالان ھەڤدیتنێ بکن. کەجەکە ژی ناڤان دیار دکە و ژ بۆ میتێ دشینە. لێ ئۆجالان دخوازە ناڤەکی دن دەربخە پێشیا وان: ئەوژی سەبری ئۆک بوو.

لێ ڤێ جارێ ناڤێن کو چووبوون ھەڤدیتنا بەرێ نەھاتبوون. سەبری ئۆک جارا دویەمین د بن چاڤدێریا دەولەتێن گارانتۆر دا، ب بالەفرا تایبەت یا کو میتێ ژ بروکسەلێ ئامادە کریە، دچە ئیمرالیێ و ب ھەمان ئاوایی ڤەدگەرە بروکسەلێ.