کەسێ خوە نەگوھەرە نکارە دیرۆکێ بگوھەرە

کەسێ خوە نەگوھەرە نکارە دیرۆکێ بگوھەرە

نووری چەلیک

کارل مارکس دبێژە “ئینسان دیرۆکا خوە ب خوە چێدکن، لێ نە ل گۆر کێفا خوە، نە ل گۆر مەرجێن کو ئەو دەستنیشان دکن، ل گۆر چاڤکانییێن ھەیی و ل گۆر مەرجێن کو پاشەرۆژێ ژ وان رە ھشتیە چێدکن. عادەت و تۆرەیێن ھەموو نفشێن مری، ب گرانییەک مەزن خوە بەرددن سەر مەژییێ وان. و ژ بۆ گوھەرتنا خوە و ھەبوونێن دن، ئەو ب ئافراندن و گوھەرتنا تشتێن نووژەنتر دادکەڤن”.

وەک مارخ ژی دبێژە، دیرۆک ژ بەر خوە ڤە چێنابە، ب دەستێ ئینسانان تێ چێکرن. عادەت و تۆرەیێن دیرۆکا بوھوری باندۆرێ ل مەژییێ مرۆڤی دکە، دڤێت دەرس ژ دیرۆکا بۆری بهێت وەرگرتن و ل سەر ئەساسێ وێ دیرۆکێ گوھەرتنێن نوو ژ بۆ پێشەرۆژێ بێن چێکرن. دڤێت مرۆڤ دیرۆکا خوە ژ بۆ خوە، ژ بۆ خەبات و پێشەرۆژا خوە وەک چاڤکانی بگرە، شاشی و خەلەتییێن وێ ژ بۆ خوە بکە دەرس، ل باشی و قەنجییێن وێ خوەدی دەرکەڤە و بپارێزە، ل سەر ئەساسێن وێ دیرۆکێ رێ و رێبازەک نوو ژ بۆ تەکۆشینا خوە ساز بکە.

چاوا کو مرۆڤ دیرۆکا خوە چێدکە، گوھەرتنا دیرۆکێ ژی د دەستێ مرۆڤی دەیە. دیرۆک خوە نووژەن ناکە. یێ کو دیرۆکێ نووژەن دکە و ژ نوو ڤە دنڤیسە دیسا مرۆڤە، خەبات و تەکۆشینا وییە. دوبارەکرنا دیرۆکێ ب مرۆڤی ڤە گرێدایییە. ھەگەر مرۆڤ ژ دیرۆکا خوە دەرسێ وەرنەگرە و ل سەر ئەساسەکی نوو خوە نەگوھەرە، دێ ببە ئێخسیرێ دیرۆکا کەڤنار و ژ قالبێ وێ دەرنەکەڤە. ب کورتی؛ گوھەرتن و نەگوھەرتنا دیرۆکێ، کەڤناری و نووژەنکرنا وێ، پاشدەبرن و پێشدەبرنا وێ ب دەستێ مرۆڤی یە، ب خەباتا و تەکۆشینا وییە، ب گوھەرتنا ھەست و ھەلوەستا وییە، ب گوھەرتنا ھشمەندی و مەژییێ وییە. ھشمەندی و مەژی، ھەست و ھەلوەست، خوەستەک و داخوازێن کو نەیێن گوھەرتن، نکارن دیرۆکا خوە ژی بگوھەرن.

بەری سالێن 80یێ، ب پێشکەتنا ھزر و فکرێن چەپیتییێ، مە ھەول دا کو ئەم دیرۆکا خوە بگوھەرن و ل سەر ئەساسێ دیرۆکا خوەیا کەڤنار دیرۆکەک نووژەن ئاڤا بکن. ل سەر خەبات و تەکۆشینا کەڤنار خەبات و تەکۆشینەک نووژەنتر بکن. لێ ژ بەر کو مە دیرۆکا خوە باش نە نرخاندبوو، ژ بەر کو مە دیرۆکا خوە ل بێژنگێ نەخستبوو و رەوشا ملەتێ خوە باش ل بەر چاڤ نەگرتبوو، ئەم د خەبات و تەکۆشینا خوە دە تەقنین، مە ھشت کو دیرۆکا مە خوە دوبارە بکە و ئەم تێک ھەرن، ژ ھەڤ تار و مار ببن. ناڤێ ڤێ نەخوەشییێ نەخوەشییا کۆمونیزما چەپ دبە یان چ ناڤ لێ تێ کرن بەلا بێ کرن، خوەندن و نرخاندنا دیرۆکێ، دەرس وەرگرتنا ژ دیرۆکێ ژ بۆ تاکێن ملەتەکی بندەست سەرپێھاتی و دەرسەک مەزنە. بێیی کو ئەم دیرۆکا خوە بخوینن، بنرخینن و رێیەک راست ژێ دەرخن، مە خوە ب وەریسێ خەلکێ بەردا بیرێ و د ئەنجامێ دە ژی ئەم د وێ بیرێ دە فەتسین، خەنقین و مە ب دەستێ خوە خوە کوشت. یانی، دیرۆکا مە دەرسەک پر مەزن دا مە و گوھێ مە کشاند.

مستەفا بارزانی دگۆت “کەسێ کو روحا نەتەوی نەبیت دێ رۆژەکێ خیانەتێ ل ملەتێ خوە بکە”. مەسعوود بارزانی گۆتبوو “تو کەس وەک ملەتێ کورد تشتان زوو ژ بیر ناکە”. ئەڤ ھەردو گۆتنێن دیرۆکی ژی بێگومان ب گرینگییا دیرۆکێ ڤە گرێدایی نە. کەسێ کو دیرۆکا خوە نەخوینە، نەنرخینە، دەرسان ژێ وەرنەگرە، دۆست و دژمنێن خوە د ناڤ دا ناس نەکە، ھەم روحا نەتەوی بۆ چێنابیت، ھەم دکارە رۆژەکێ خیانەتێ ل مڵەتێ خوە بکە و ھەم ژی ژ راستییا خوە و وەلاتێ خوە دوور دکەڤە و ژ بیر دکە.

ئەم وەک کوردێن باکور، وەک کەسایەت، رێخستن و پارتییێن باکوری، دڤێت جارەک دن و ژ سەری دە ڤەگەرن دیرۆکا خوە و لێ بکۆلن. کێماسییێن مە چبوون، باشییێن مە چبوون، مە چ ژ دیرۆکا خوە وەرگرت و چ وەرنەگرت، مە د کو دا شاشیتی کر، دڤێ ب سەریکی زەلال، ب ھشمەندییەک کوردستانی بنرخینن و دەرسێ ژێ وەرگرن دا کو ئەم جارەک دن نەکەڤن وان شاشییان. پێشکەتن و پاشکەتن ب مە و دیرۆکا مە ڤە گرێدایییە. ھەگەر ئەم دیرۆکا خوە باش بنرخینن ئەم دێ دەرسان ژێ وەرگرن و ب پێش کەڤن. نا ھەگەر ئەم گرینگییێ نەدن دیرۆکا خوە و دەرسان ژێ وەرنەگرن، ئەم دێ د جھێ خوە دە بھەژمێرن، وەک ئیرۆ ئەم دێ ژ ھەڤ تار و مار بن و روون ل سەر نانێ نەیارێن کورد و کوردستانێ بکن.

پوستێن ھەمان بەش