گەف و ئێریشا ھەموەختا ترکیا و ئیرانێ یا ل سەر ھەر دو پارچەیێن کوردستانێ رۆژەڤا سەرەکی یا ھەموو کوردان ب خوە ڤە دگرە.

لێ خویایە کو کورد ھێژ ژی نەکارینە ب ئاوایەکی ستراتەژیک و ب تەڤاھی ل مەسەلەیێ بنێرن. ئەڤە گۆتنا هوستایێ شەری یێ ناڤدار «سون تزو» تینە بیرا مە: “ستراتەژیا بێی تاکتیک رێیا ھەری ھێدییە ژ بۆ سەرکەفتنێ، تاکتیکێن بێ ستراتەژی قەرەبالغا بەری بنکەفنێ یە.”

 د ڤێ پێڤاژۆیێ دا کورد نە پێدڤی حەماسەتێ نە، نە پێدڤی تەحریکێ نە، نە پیدڤی گلی و گازندا نە و نە پێدڤیە ئێریشکاریا سەر ھەڤدو نە. یا کو پێویستیا کوردان پێ ھەیی، ئافراندنا ستراتەژیەکا نەتەوەیی یە. ئارمانجا ڤێ ستراتەژیێ دڤێت ئەڤە بیت: “سیاسەتا قرکرن، ئینکار و داگیرکرنا ل سەر کورد و کوردستانێ دێ چاوە هێت تێک برن” ژ بلی بەرسڤا ڤێ پرسێ دڤێت کوردان چ رۆژەڤێن دن نەبن.

ب راستی ژی ھەر کەسێ کو خوەدی وەلاتپارێزی و ھەستێن نەتەوەیی یە، نھا پێشنیارا یەکرێزیا کوردان دکە. بێ گومان مرۆڤ نکارە ل بەندا وان دەردوورێن خوەدی رێکێن دن یێن چارەسەرییێ بسەکنە. لێ دڤێت ل سەر تەسپیت و رێیێن چارەسەرییێ یەکریزیەک بهێت ئاڤا کرن.

ئیران و ترکیا ھەم ھەڤکارن و ھەم ژی دژبەرن

چاپەمەنیا کورد د ئێریشێن ھەیی دا بالێ دکشینە سەر رۆژئاڤا و د ڤی واری دا ئێرشکارییا ئیرانێ د رێزا دویەمین دا جھ دگرە. لێ بەلێ ئێریش ژی یێن ھەردو ھێزانە. دانووستاندنێن ل سەر ڤێ مژارێ د لووتکەیا سێ ئالی یا ئیران-ترکیا و وەلاتەک دن یێ زلهێز کو د مەھا تیرمەھێ دا ل تەھرانێ پێک ھاتی هاتنە ئەنجامدان. یەکسەر پشتی ڤێ لووتکەیێ ئێریشا 20ێ تیرمەھێ یا ل سەر گوندێ پەرەخێ یێ حەفتەنینێ یێ گرێدایی ئیدارەیا سەربخوە یا زاخۆ هاتە ئەنجامدان، ئەڤە چریسکا ئیشارەتا ڤێ پێڤاژۆیێ بوو. ھوون دکارن ل سەر لینکا ژێرین بگھیژن نڤیسا کو مە ل سەر ڤێ مژارێ بەلاڤ کربوو: https://darkamazi.net/archives/1033705

 ئیران و ترکیایێ بریار دان کو ھێزێن رۆژئاڤایی (ئەورۆپی) ب تایبەتی ئەمەریکا ژ ھەرێما رۆژھلاتا ناڤین بێن دەرخستن. وان ھەڤپەیمانی ل سەر چارەنووسا کوردان کر کو دێ چ هێت سەرێ وان کوردێن کو ئەڤ ھێزێن رۆژئاڤایی پشتگری ددن وان. ھێژ ژی دانووستاندنێن ھێزێن کۆلۆنیالیست بەردەوامن.

ھەر دو ھێزێن ھەرێمی ترکیا و ئیران ھەڤدو دجەربینن و ل رەوشا هەیی دنێرن. ژ ئالیەکێ ڤە شریکێن دژبەریا کوردان و دژبەریا ھەبوونا ئامەریکایێ یا ل ھەرێمێ دکن، ژ ئالیێ دن ڤە ئەڤ ھەر دو ھێز ل سەر ھەڤدو شکدارن و دژبەریێن دیرۆکی و ئۆنتۆلۆژیک ل ھەمبەر ھەڤ ھەنە. دخوازن ژ ھەڤ رۆل و پاری بدزن.

ئەمەریکا ژ ئەفغانستانێ ژ نشکا ڤە ڤەکشیا و ئەورۆپی ژی ب شەرێ ئووکراینایێ ڤە ماتمایی مانە، ب ڤێ یێکێ ئەنیا ل دژی کوردستانێ یا ل ھەرێمێ گەلەک وێرەک بوو. بریارا ڤان ھەر دو دەولەتان ئەوە ھەرێما کوردستانێ، کو یەکانە دەستکەفتیا فەرمی یا کوردانە تێک ببن. نەخشەیێن کۆلۆنیالیستان “داگیرکەران” یێن د سالا 20ێ دا ھاتین دانان رێ ل بەر ڤەژینا کوردان گرت بوو. ڤێ جارێ ژی دخوازن دیسا کوردان سەر ھەڤدو پارڤە بکن. ھێزێن کۆلۆنیالیستێن ل رۆژھلاتا ناڤین ب بریارن کو ژ بۆ بەردەوامییا دیفاکتۆیێ دخوازن سینۆرێن خوە بەرفرەھ بکن. گەر پێدڤی بکە، ئەو دێ ڤان پلانان ب جھ ئینن، ھەر چەند لگەل ھەڤدو دا ناکۆک بن ژی.

سەردانا ھاکان فیدان یا بۆ ئیراقێ، بالەفرخانەیا کەرکووکێ و دەریێ سینۆری یێ ئۆڤاکۆیێ

مرۆڤ وە بفکرە کو ئارمانجا ترکیێ تەنێ رۆژئاڤایە دێ شاش بیت. ترکیا ھەر چەند ل گۆری ئارمانجێن خوە دەستوورا ئۆپەراسیۆنەکا مەزن ل رۆژئاڤا نەگرتبە ژی لێ مسۆگەر دو ئارمانجێن ترکییێ یێن سەرەکی ھەنە. ب خەتەکێ کۆبانێ و ھەرێما جزیرێ پارچە بکە، ئارمانجەکا دن یا ترکیایێ ئەوە ژی کو ب ڤەکرنا خەتەکێ ژ سەرێ گوندێ ئاندوەرێ یێ دێرکێ، خوە بگھینە تەلەعفەر، ئانکو پێکانینا خەیالا دەریێ سینۆری یێ ئۆڤاکۆیێ. ئەڤە دهێت وێ واتەیێ کو خوە بگەھینتە شەنگالێ. ژ بەر ڤێ یەکێ دەولەتا ترک ل خەتێن کارەبێ و بنەسازیا گازێ یا گوندێن ھەرێما کۆچەرات و بەراڤێ دخە. ئەڤ یەک ل وان ھەرێمانە یێن کو ئۆپەراسیۆن لێ دهێت ئەنجامدان. ئەڤ ناڤچە تەنێ 30 کم دووری بیرێن پەترۆلێ یێن رمێلانێ نە. ھەر وھا ھێژایی گۆتنێیە کو ل ھەرێمێن کو ئەڤ خەتا رێ دەرباس دبە ھندەک زەڤییێن دن یێن پەترۆلێ ژی ھەنە. گەر ل ھەرێمێن دن ئۆپەراسیۆن نەیێ کرن ژی لێ بەلێ ترک دخوازن ل ڤر رێیەکێ ڤەکن. ئانکو، ئەو دێ ل راستێ نیشان بدە و ل چەپێ بخە. کۆبانێ نەبە ژی دێ ب خوازن خوە درێژی شنگالێ بکن. ئارمانجا ترکیێ یا سالا 2023یێ ئەڤەیە. ئەڤە دهێت واتەیا سینۆرێن میساقا مللی.

ب ڤی ئاوایی دێ ھەم رۆژئاڤا و باشوور ژ ھەڤ هێن ڤەقەتاندن و هەم ژی رێیەکا راستەراست ب بەغدایێ ڤە هێت ڤەکرن. سەردانا ھاکان فیدان یا 13ێ ئیلۆنێ یا بەغدایێ و لەزا ڤەکرنا فرۆکەخانەیا کەرکووکێ بەری کو بنەسازیا وێ تەمام ببە ژی بەشەک ژ ڤێ پلانێ یە.

واتە ئەم کورد لگەل پلانەکا وھا ستراتەژیک و دەمدرێژ دا روو ب روو نە. ب وەبەرھێنانا ھلبژارتنێ یا ئاکەپێ و ب تەنگبوونا وێ یا د سیاسەتا ناڤخوە ڤە ئەم نکارین گرێ بدن. ئەڤ پلان بەرھەما مەژیێ کوور یێ دەولەتا ترکە، نە تەنێ یا ئاکەپێ یە.

حەسابێن ئیرانێ

ئیران ل ھوندرێ ئیراقێ ژ ترکیێ برێخستنترە. واتە ل شوونا کو راستەراست وەک ترکیایێ تەڤبگەرن، ھێزێن کو ل سەر ناڤێ حەشدا شەعبی و بەغدایێ تەڤدگەرن ھەنە. ل ھەرێمێن وەکە کۆرمۆر دکارە ل سەر ناڤێ ڤان ھێزان تەڤبگەرە. مخابن ھندەک ژ ڤان ھێزان د ناڤ کوردان ژی یێن وەکە یەنەکێ و پەکەکێ لگەل ئیرانێ دا شریکن. ئەم دێ ل سەر ڤێ پاشێ راوەستن.

لێ دو ئارمانجێن ئیرانێ ھەنە. یان راستەراست ئارتێشا ئیراقێ بینن سەر سینۆرێ د ناڤبەرا خوە و ھەرێما کوردستانێ دا، یان ژی راستەراست ھێزا خوە ل ور ب جیهـ بکە. ژ بەر کو تەڤگەرا ترکیێ ل سەر خەتا خاخورکێ، شەکیف و لۆلانێ، ب تایبەتی ل سەر خەتا برادۆست، ئیرانێ بێزار دکە. چاپەمەنیا پەکەکێ ھەر چەندی ب زانەبوون تێگھشتنەکا شاش دەربارێ ئۆپەراسیۆنێن ترکیەیێ یێن ل سەر سینۆر دا چێکربە ژی، راستی ئەڤە: “ترکیا ئەنداما ناتۆیێ یە. ناتۆ دکارە مافێ ئۆپەراسیۆنێ ل دژی ئیرانێ وەکە مەرتال بدە ترکیایێ. ژ بەر کو ئیران ڤێ راستیێ دزانە، دخوازە گاڤان باڤێژە کو ترکیا ل سەر ڤێ خەتێ سینۆردار بکە. واتە ژ بۆ بداویکرنا ھەبوونا سیاسی و ئیداری یا کوردان ھەڤپارن، لێ د مژارا گوھەرتنا سینۆران دا ژی ناکۆکن.

ئەڤ تێ وێ واتەیێ کو ئیران دێ ئۆپەراسیۆنا باشوور ب ئاوایەکێ کو ترکیا ئاستەنگ بکە ئەنجام دەت. ئەگەر ئیران ئۆپەراسیۆنەکێ ل سەر ھەرێما کوردستانێ ئەنجام بدە، نە ژ سلێمانیێ، ل دەردۆرا دەریێ سینۆری یێ حاجی عومران دێ ئەنجام دەت. ژ خەتا کەلاشین، ھەلگورد، بەردە سۆرێ ھەیا ھۆرنێ. ئەڤە دهێت واتەیا پێنگاڤەکێ کو ترکیا ژ خەتا خنێرە یا ل سەر خەتا سینۆرێ ئیرانێ پێش ڤە نەچە. ل ئالیێ دن دێ روویێ چیایێ شێخ ناسرێ بگرە و ل پرا گەلالە تەماشە بکە. واتە دێ بەر ب خەتا سیدەکان و قەندیل ڤە چیت. ئەو دێ قەندیلێ پارێزیت. ب راستی ژی لووتکەیێن قەندیلێ د سالا 2011ێ دا ب پەیمانا پەکەکێ و ئیرانێ رادەستی ئیرانێ ھاتن کرن.

کورد نکارن خوە ب مژارا ئیران و ترکیێ ڤە بخاپینن

ھەلبەت ئەڤ دەولەتێن داگیرکەر نکارن ڤان کارا ب جارەکێ و بێ ئاستەنگ ئەنجام بدەن. دێ ئەو ھێز ھەبن کو پێشی ل وان بگرن. لێ دڤێت دەستپێکێ کورد ب خوە پێشیێ ل ڤێ پلانێ بگرن. دڤێت تێکۆشینەکا یاسایی، دیپلۆماتیک یان ژی لەشکەری ھەبیت. لێ بەریا ھەر تشتی دڤێت ئەنیا کورد خوە ژ نوو ڤە بئافرینە.

دڤێت کورد خوە نەخاپینن کو ئیران ژ ترکیێ چێترە یان ژی ترکیا ژ ئیرانێ چێترە. سەختەکاریا پەکەکێ یا د ڤێ مژارێ دا مەترسیدارە. ترکیا و ئیران ل دژی کوردان ھەڤپارن. گۆتنا مەزلووم عەبدی یا کو گۆتبوو “ئیران ل دژی ئۆپەراسیۆنا ترکیێ یە” خەلەتیەکا ستراتەژیکە و ھەروھا دانپێدانا ب سیاسەتا پەکەکێ یە. ئیران نە دۆستێ کوردانە. ئیران نە ل دژی ئۆپەراسیۆنا ترکیێ یا ل دژی کوردانە ژی. ئیران کێفخوەشە کو ترکیا زەختێ ل ھێزێن ئامەریکایێ یێن ل سووریێ دکە و ب ڤی ئاوایی پێویستیا کوردان ب سووریێ و ئیرانێ چێببیت. ئیران تەنێ ژ بەر زێدە بەلاڤبوونا ترکیێ ل ھەرێمێ دا دلگرانە.

د ڤێ تابلۆیێ دا تێ دیتن کو سالا 2023یێ دێ بیتە شاھدێ ھەولدانێن ئەنیا دژ-کورد یا خەندقاندنا کوردستانێ. وێ دەمێ کورد دێ چ بکن؟ ھەلوەستا پەکەکێ دێ باندۆرەکا چاوا ل کوردان کت؟ کورد ل سەر چ بنگەھێ دکارن ببن یەک؟ تێکلیێن کوردان یێن ستراتەژیک دێ چەوا بن؟ ئەڤ پرسیارە ل بەندا بەرسڤێ نە.

سبە: دڤێ کورد چ بکن؟