پشترا ل سالا 1927ێ ل تەڤگەرا خۆیبوونێ ب فەرمی وەکی ئالایێ نەتەوەیی ھاتە پەژراندن. د سالا 1927ێ ژی ل کۆمارا کوردستانێ ل ئاگرییێ ژ ئالیێ ئیحسان نووری پاشا ڤە تێ بلندکرن. د سالا 1929ێ دا در.نوری دێرسمی ئەڤ ئالا وەک ئالایێ نەتەوی ل دێرسمێ بلند کر. قەدری جەمیل پاشا د پرتووکا خوەیا دۆزا کوردستان دا کو د سالا 1969ێ دا ل بەیرووتێ ھاتیە چاپکرن، وھا دنڤیسە: (رێخستنا جڤاکی یا جڤاکا کورد شێواز و رەنگێن ئالایێ کوردستانێ دەستنیشان کر کو سۆر ل ژۆر، سپی ل ناڤەراست، رۆژەک ل سەر و کەسک ل ژێر پێک دھات و ئەڤ ئالا وەک ئالایێ نەتەوەیی یێ کوردستانێ ھاتە پەژراندن.)
د سالا 1928ێ دا ژی “یەکیتیا نەتەوی یا کورد” پرتووکەک ب ناڤێ (کۆمکوژیێن کوردان ل ترکیایێ) ب زمانێ فرەنسی نڤیساندنە. ل سەر بەرگێ پرتووکێ ئالایێ کوردستانێ ژی ھاتیە رەسمکرن. پرتووک ژ ئالیێ وەشانخانەیا “لیگا کوردی” ل قاھیرەیێ ھاتیە چاپکرن.
د سالێن 1932-1934ێ دا ئالایێ کوردستانێ ل سەر بەرگێ کۆڤارا ھاوار دهێت وەشاندن.
(ھەرەکۆل ئازیزان 1932، در. کامران بەدرخان 1932، میر جەلادەت بەدرخان 1932، جگەرخوین 1941) د کۆڤارا ھاوارێ دا ل سەر ئالایێ کوردستانێ نڤیساندنە. ھەتا سالا 1951ێ ئەڤ ئالا ژ ئالیێ جەلادەت عالی بەدرخان ڤە ھاتیە پاراستن. پاشێ د سالا 1951ێ دا میر جەلادەت بەدرخان وەفات کر و ئالایێ رەنگین ل جەم ھەڤژینا وی خانما رەوشەن بەدرخان وەک میراسەک نەتەوەیی ما. ئۆرژینالا ئالایێ کوردستانێ ھێژ ژی ل ھەولێرێ ل مالا سینەمخان بەدرخان، کەچا میر جەلادەت بەدرخان ھاتیە پاراستن.
د سالا 1946ێ دا ل کۆمارا کوردستانێ ل مەھابادێ ئەڤ ئالایە وەک ئالایێ کوردستانێ ھات بلندکرن.
د سالا 1999ێ دا ژی ب فەرمی ژ ئالیێ یەکەم حکوومەتا فەدەرەیا کوردستانێ ل دنیایێ، وەک ئالایێ فەرمی یێ کوردستانێ ھات پەژراندن. د سالا 2009ێ دا پارلامەنتۆیا کوردستانێ بریار دا کو ھەر سال رۆژا 17ێ کانوونا یەکەم وەک رۆژا ئالای بهێتە راگھاندن و ھەموو ئالایێن ل سەر سازیێن ھەرێما کوردستانێ بێن گوھەرتن و نووکرن.
د سالا 1930ێ دا رۆژنامەیا ڤاکت یا ترکی ل سەر ئۆپەراسیۆنا ھەڤپارا ئارتێشا ترک و ئیرانێ یا ل دژی کۆمارا کوردستانێ ل ئاگریێ نووچەیەک وەشاندیە، کو ئیحسان نووری پاشا پێشەنگیا شۆرەشا ئاگریێ دکر. د نووچەیا رۆژنامەیێ دا ئالایێ رەنگین ھاتیە دانین و د بنی دا نڤیساندنە “ئالایێ کۆمارا خۆیبوونێ”. ل ژێر من وێنەیێ رۆژنامەیا ترکی وەک دەلیل و چاڤکانی ژ خوەندەڤانان را پارڤە کریە.
یێن کو ئیرۆ ل سەر ڤی ئالایی چیرۆکێن خورافی دئافرینن، نە دیرۆک خواندنە و نە ژی ھایا وان ژ دیرۆکا تەڤگەر و شۆرەشێن کوردان ھەیە. رامانا کەسێن وھا ژ باژارێ خوە دەرنەکەتیە و کوردستانێ تەنێ وەکی گوند و باژارێ خوە دبینن. یێن کو ل پەی پارادیگما و پرۆپاگاندایا پەکەکێ و فاشیزما ئۆجالان ژی دمەشین، ژ بلی خیانەت و بەرۆڤاژیکرنا دیرۆکێ تشتەکی دن ناکن. ژ بەر کو د رۆژا یەکەمین ھەتا ئیرۆ تەنێ کارێ پەکەکێ خیانەت و سڤکاتیکرن ب سەمبۆلێن نەتەوەیا کورد بوویە و دیرۆکەکە تژی ژ خیانەت و دەرەو و خاپینۆک د مەژیێ مووریدێن خوە دا چێکرنە. نفشێ مەیێ نوو ژی کێم ل چاڤکانییێن دیرۆکی دگەرە و ب فێربوونا بوویەر و بەلگەیێن دیرۆکی را ئەلاقەدار نابە. لێ یێن کو تەمەنێ خوە دەرباس کرنە و ھەتا نھا ژی ڤێ دیرۆکێ ل گۆر مەژیێ خوەیی تەڤلیھەڤ دنڤیسینن، وێ د پێشەرۆژێ دا ژ دیرۆکێ و گەلێ کوردستانێ شەرم بکن. کورد دبێژن: ھەتا رۆژا قیامەتێ کەس نکارە مرۆڤان ب دەرەو و خوورافیاتێ بخاپینە.
