پشتی مستافا کاراسوو جەمیل بایک ژی ھەمان داخویانی دا و گۆت: “ئەگەر رەژیما سووریەیێ ئیرۆ ل سەر لنگایە، ئەڤ ب خێرا تێکۆشینا مەیە.

گۆتارا جەمیل بایک تێ چ واتەیێ؟

رێڤەبەرێن پەکەکێ ژ دەستپێکا دانووستاندن و پەیوەندیێن د ناڤبەرا سووریێ و ترکیێ دە، دبێژن کو وان رەژیما سووریێ ل سەر لنگا راگرتییە.

ھەری داوی مستەفا کاراسوو بەشداری بەرنامەیا «مەدیا ھەبەر» یا کو دەزگەھەکی مەدیایا پەکەکێ بوو و گۆت، “ئەم رەژیما سووریەیێ ل سەر پییا دھێلن.” ژ بۆ گھیشتنا گۆتارا تێکلدار: https://darkamazi.net/archives/1037193

جەمیل بایک دوھ د ھەڤپەیڤینا خوەیا ل سەر ستێرک تیڤی دە گۆت؛ “ئەگەر رەژیما سووریێ ل سەر پییایە، ب خێرا کوردانە.”

جەمیل بایک: “چەند خەلەتیێن کوردان ھەنە”

  جەمیل بایک د ئاخافتنا خوە دە گۆت، “ئارمانجا دەولەتا ترک قرکرنا کوردانە. ئارمانج ئەڤە. دخوازە ژ بۆ بگەھە ڤێ ئارمانجا خوە  سووریێ ژی تەڤلی ڤێ سیاسەتا خوەیا قرکرنێ بکە. دەولەتا ترک دژمنێ کوردانە، دخوازە کوردان قر بکە. دڤێت سووریە نەبە ئاموورێ ڤێ سیاسەتێ. ئەگەر بکەڤە ناڤا ڤێ سیاسەتێ، ت جوداھی د ناڤبەرا سووریێ و ئەردۆگان دە نامینە.”

جەمیل بایک ئاخافتنا خوە وھا دۆماند: “کوردان ھەتا ئیرۆ سووریە پاراستیە. ل سەر پییا ھشتیە. دبە کو ھندەک خەلەتیێن وێ ھەبن، لەوما دبە کو ھندەک رەخنێن سووریێ ل کوردان ھەبن، لێ دڤێ ئەڤ یەک نەگھە قۆناغەکە دژمناتیێ. ژخوە دەولەتا ترک دژمنێ کوردان، دەمۆکراسی و ئازادیێ؛ ڤێ یەکێ ژی ئەشکەرە دکە. سوریەیا کو ھندەک رەخنەیێن وێ ل کوردان ھەبن ژی، دڤێت رەوشێ وەکە دژمناتیا ئەردۆگان دەرخە قۆناغەکا وێرانکار. گەر ئەو ڤێ یەکێ بکە، ئەو دێ ھلوەشینا خوە ئانکو داوییا خوە ببینە. ئەز وە باوەرم کو سووریا نابیتە ئاموورا ڤێ سیاسەتا قرێژ و ب پێشخستنا تێکلیێن لگەل کوردان دێ پرسگرێکێن د ناڤبەرا خوە دە چارەسەر بکە. یا کو دێ یەکیتیا سووریایێ مسۆگەر بکە ژی ئەڤ ھەلوەستەیە. بانگا من یا ژ بۆ سووریایێ ل سەر ڤێ بنگەھێیە.”

چما کورد ل رۆژئاڤا دمرن؟

ئاخافتنا جەمیل بایک ئاخافتنەکا وەیە کو ب وێ واتیێ دهێت هەر وەکو دەولەتا سووریێ نە داگیرکەرە. پەیڤێن جەمیل بایک کو دبێژە “دبە کو کوردان خەلەتی ژی کربە” تێ وێ واتەیێ کو نە دەولەتا سووریێیە کو ب دەھان سالان پەترۆلا کوردان دەردخە و دفرۆشە و عەرەبان تینە کوردستانێ بجیھ دکە دا کو دەمۆگرافیا ئاخا کوردان بگوھەرینە. بایک دەولەتا سووریێ نە وەکە کۆلۆنیالیست-داگیرکەر وەکە دەولەتەکە دۆستێ کوردان دەستنیشان دکە.

گەلۆ کوردان ل سووریێ چ خەلەتی کرن؟ کورد ب سالان ل سەر ئاخا خوە بێ ناسنامە گەریانە، زمانێ وان ھاتیە قەدەغەکرن، ئاخا وان ھاتیە داگیرکرن. د ڤان 13 سالێن داوی دە پێکھاتەیێن پەکەکێ یێن  وەکە یەپەگە-قەسەدێ، ل حەلەب، دێرەزۆر و حەسەکێ ل شوونا رەژیما سوورییێ شەر کر. کوردان ب ھەزاران قوربانی دان. نە تەنێ گەلێ رۆژئاڤا، ب ھەزاران کوردێن پارچەیێن دنێن کوردستانێ پشتگری دان رۆژئاڤا و د شەری دە ژیانا خوە ژ دەست دان. ما تەنێ ژ بۆ رەژیما ئەسەد ل سەر پیان بمینە ئەڤ یەک کرن؟

رێڤەبریا ئەسەد چ سۆز دا پەکەکێ کو کورد ژ بۆ پاراستنا رەژیما سوورییێ، بمرن؟ یا کو دڤێت پەکەکە ب راستی ژی راڤە بکە ئەڤەیە.

سیاسەتا ئەسەد د دەربارێ کوردان دە

ل رۆژھلاتا ناڤین چار ھێزێن کۆلۆنیالیست ھەنە. ھەر چقاس سووریە د ناڤ وەلاتێن کو کوردستان داگیرکرنە دا یە ھەری لاواز بە ژی، لێ ھەر تم ناسنامەیا کوردی رەد کریە. سووریێ تەنێ دەم ب دەم ئالیکاریا ھەبوونا ھندەک رێخستنێن کوردی کر کو ل دژی وەلاتێن دنیێن جیران بکار بینە. ھەر وھا رەژیما ئەسەد کو ب ئەسلێ خوە بنگەھ ئەلەوییە، ھەر تم ئارمانج کریە کو کوردان ل دژی عەرەبێن سونە بکار بینە. ژ بۆ ڤێ ژی دەم ب دەم پشتگری دا کوردان. لێ ت جاری نەکەتیە ناڤا ھەلوەستەکی کو مافێن کوردان ل رۆژئاڤا قەبوول بکە.

ھەیا سالا بۆری ژی وەزیرێ پەروەردەھیا سووریێ گۆتبوو؛ تەنێ ھەفتەیێ یەک دەرس بلا ب زمانێ کوردی وەکە دەرسا ھلبژارتی بهێت قەبوولکرن. ئانکو رەژیما ئەسەد نە خوەدیێ پۆلیتیکایا ناسکرنا کوردان و دایینا مافێن وانە. رەژیما ئەسەد دەما کو پیدڤی بوو پەکەکە ل گۆری بەرژەوەندییێن خوە ب کار ئانییە. ئەو ژی نە ل دژی دەولەتا ترک، ل دژی کوردان بکار ئانییە. ژ سالا 1985ێ و ڤر ڤە د ناڤبەرا پەکەکێ و دەولەتا سووریەیێ دا پەیمانەک ھاتیە چێکرن. ل گۆری ڤێ رێکەفتنێ پەکەکە ژ ئاستەنگکرنا پێکھاتەیێن کوردێن رادیکالێن ل رۆژئاڤا بەرپرسیارە.

پەکەکە ژ بۆ کو کورد نەکەڤن خەتا جوداخوازیێ ئانکو دەولەتخوازییێ ل رۆژئاڤا وەکە بەنداڤەکێ رۆل گێرا. ژ سالا 1980یێ ڤە لگەل رەژیما ئەساد د ناڤا پێوەندیان دایە و ب ھەزاران خەباتکارێن خوە ب بالەفران ژ شامێ برن تەھران و ئورمیێ. ب ھەزاران شەرڤانێن خوە ژ شامێ ب ترێنێ رێدکرن قامشلۆ و ژ دێرکێ ب ئۆتۆمۆبیلان د شاندن سینۆرێ ئیراقێ. ئۆجالان ل شام و لازیقیێ زەند و ملێن خوە دھەژاندن و دگەرییا. پشتی سالا 2000ێ ژی جەمیل بایک دو سالان ل شامێ د قەسرا ئۆجالان دە، د ما. رەژیما ئەسەد ئەولەکاریا وی گرت سەر خوە و بایک د سالا 2002یێ دا چوو تەھرانێ و ژ ور دەرباسی قەندیلێ بوو. لێ د ھەمان سالان دا رەژیما سوورییێ ب دەھان کادرۆیێن باکور یێن پەکەکێ رادەستی دەولەتا ترک کرن و گەلەک وەلاتیێن رۆژئاڤا ل حەلەب و شامێ ھاتن گرتن و ب توندی ھاتن ئیشکەنجەکرن.

واتە پەکەکە و رێڤەبەرێن وێ یێن کو ب سالان لگەل رەژیما ئەسەد دۆستانی دکرن، ل رۆژئاڤا دژین، لێ مخابن گەلێ رۆژئاڤا بۆستەکێ ژی پێش نەکەت و چ مافەک ب دەست نەخستن.

تشتا کو پەکەکە دکە، ھەستێن وەلاتپارێزیا گەلێ رۆژئاڤا ب کار تینە و پێشکێشی وان دکە و دفرۆشە دەولەتا سووریێ. ئەڤ شێوازێ تێکیلییان یا پەکەکێ  تەنێ ب سووریێ ڤە سینۆردارە نینە. کۆنترۆلکرنا خەلکێ رۆژھلاتێ کوردستانێ دفرۆشە ئیرانێ، ب رێیا کۆنترۆلکرنا گەلێ باشوور ژی لگەل ئیراقێ د ناڤا ھەمان پێوەندییاندایە. ستراتەژییا پەکەکێ ئەڤەیە: کوردان کۆنترۆل بکە و وان بفرۆشە دەولەتێن داگیرکەر.

 گۆتنا جەمیل بایک یا دبێژیتە دەولەتا سووریەیێ، “شاشیێن کوردان ھەنە، لێ ئەم دکارن وان سەرەراست بکن” ب واتەیا کو “دبە پیچەکێ لگەل ئەمەریکا ببن دۆست، لێ ئەز رێکێ نادم زێدە پێشڤە بچن، ئەم دێ ڤەگەرن سەر پێوەندییێن سالێن 1990ێ”” دهێت.

جەمیل بایک بێیی کو شەرم بکە ل سەر تەلەڤیزیۆنێ ڤێ یەکێ دبێژە، ژ بەر کو دخوازە جڤاکی بخاپینە، وەکە کو دیپلۆماسیێ دکن، وەکە کارەکی پر نۆرمال نیشانی رایا گشتی ددە.

پەکەکە ڤان نیقاشان ب بەردەوامی ب رێیا مەدیایا خوە دوبارە دکە کو ڤێ رەوشێ نۆرمال نیشان بدە. لێ ئەڤ ئاخافتن نە ئاخافتنەکە لێگەرینا چارەسەریێیە. ئەڤە نە گۆتنەکا دیپلۆماتیکە. ئەڤ ئاخافتنە ژ بۆ بێباندۆرکرنا رامانێن ئەنتی-کۆلۆنیال یێن د ناڤ کوردان دە، یانی ژ بۆ بەرۆڤاژیکرنا ھشمەندیا کوردان دبێژە.

رۆژئاڤا د ناڤبەرا کۆلۆنیالیزما ترک و کۆلۆنیالیزما سووریەیێ دا گڤاشتی مایە. مەترسیا تونەبوونێ ژی ھەیە. بانگا رێڤەبەرێن پەکەکێ یا ب ئیسرار ب واتەیا “ئەگەر ئەم دێ رۆژئاڤا رادەستی سوورییێ بکن، ھەری کێم د بەردێلا وێ دا تشتەکێ ب دەست بخن” دهێت.

ل رۆژئاڤا ھندەک پێکهاتەیێن دورست ژی نکارن باندۆرا پەکەکێ دەرباس بکن. ئەگەر چارەنڤیسا رۆژئاڤا ژ بۆ کەسێن وەکە جەمیل بایک و مستەفا کاراسوو یێن کو نە خوەدی ھەست و رامانێن کوردستانی بهێت ھشتن و چارەسەری ل بەندا ھەڤدیتنێن ل شامێ لگەل ئیستیخباراتێ بێن کرن دێ گەلێ کورد ل رۆژئاڤا گەلەک تشتان ژ دەست بدە.

ئەرکا پەکەکێ یا سالێن 2000ێ ئەوە کو؛ ل رۆژھلاتا ناڤین رێگرییێ ل مافێ کوردان یێ قەدەرا خوە دییارکرنێ بکە و کوردان ل بەر دەرییێ پایتەختێن داگیرکەران بکە پەپوک و خوازخوازۆک.