د چارەکا یەکەما سەدسالا 20ێ دا، ملەتێ کورد ژ بۆ کو چارەنووسا خوە ب دەستێن خوە ڤەبینە ب تێکۆشین و سەرھلدانێ رابوو. گەلەک لەھەنگ دەرکەتن پێش کو پێشەنگیا وێ سەردەمێ بکن. یەک ژ وان ژی ئێحسان نووری پاشا بوو کو د 25 ئادارا 1976 دا وەفات کر. د دەما ژیانا وی دا کوردان ژێ را دگۆتن بازێ ئاراراتێ. ژیانا ڤی رێبەرێ کورد ژیانەکا تژی تێکۆشین و لەھەنگی بوو.

ئێحسان نووری پاشا کییە؟

ئێحسان نووری پاشا د سالا 1893 دا ل بەدلیسێ ھاتیە دنیایێ. کورێ عەلی قولییە کو یەک ژ ناڤدارێن عەشیرا جیبرییا نە. خوەندنا خوە یا سەرەتایی ل بەدلیسێ دقەدینە و پاشێ ل ئەرزنگانێ دبستانا ئامادەیی یا لەشکەری تۆمار دکە و دبستانێ ب سەرکەفتی دقەدینە.

د سالا 1908 دا ل ئاکادەمیا لەشکەرییا ستەنبۆلێ تێ قەیدکرن. د بھارا سالا 1910 دا، د ناڤا ھەزاران خوەندەکارێن ئاکادەمیا لەشکەری دا، د رێزا 27 ب پلەیا ئەفسەریێ تەڤلی ئارتێشا عۆسمانی دبە. د ئارتێشا عۆسمانییا دا بەشداری شەرێن ل ئەنیا بالکانان و یێمەنێ دبە. پشتی 33 مەھان ژ خزمەتا سەرکەتییا ل یەمەنێ، ئەو وەک پایەبلند ل ئالایا سینۆرییا 93 تێ دامەزراندن و ئەو شاندن بەیزۆنێ.

د شەرێ جیھانێ یێ یەکەم دا ل ئەنیا کافکاسیایێ ل دژی رووسیایێ شەر کر. د ئەنیێن ھەری خەتەرناکێن شەر دا ئەرکان دگرە سەر ملێ خوە. د بەرخوەدانا ھەرێما نێرمانێ دە ب گرانی بریندار دبە. ژ بۆ دەرمانکرنێ دشینن ئەرزنگانێ. پشتی کو نووژدارییا وی قەدیا، ژ بۆ ئارتێشا 9 تێ وەزیفەدارکرن. ئەو وەک فەرماندارێ یەکینەیا جەندرمەیا گەرۆکا ڤێ ئارتێشێ تێ شاندن بۆ ئەنیا گورجستانێ. پەیرە د سالا 1919 دا ل ستەنبۆلا پایتەخت دبیتە سەرۆکێ لجنەیا نوونەرێن ئەفسەرێن گارنزۆن یا بریارگەھێ.

ئەو وەک کەسایەتیێ نەمەحبووب دهێت راگهاندن

  ل دژی ئیرادەیا حکوومەتا دامات فەرید پاشا ژ بۆ جێبەجێکرنا بریارێن پەیمانا ئاگربەستا مۆندرۆسێ د ناڤ ئارتێشێ دا سەرھلدانەکێ ئۆرگانیزە دکە و ب سەرھلدانا ل دژی حکوومەتا ستەنبۆلێ لەزا ھلوەشینا حکوومەتا فەرید پاشا دکە. ئەڤ سەرھلدان بوو سەدەما رووخاندنا حکوومەتا فەرید پاشا و ئاڤاکرنا حکوومەتا عەلی رزا پاشا. ژ بەر چالاکیێن وی یێن کاریگەر ل ستەنبۆلێ ئەو وەکە “کەسەکی نەحەز” دهێت راگهاندن و ئێحسان نووری دخوازیت ڤەگەریتە باژارێ خوە بەدلیسێ. لێ گاڤا کو ئەو گھیشت باژارێ ترابزۆنێ، سەرفەرماندارێ ئارتێشا 9 رووشتوو پاشا ژ بۆ کو لگەل بەلشەڤیکان پەیوەندیان چێکە و ئەولەکاریا سینۆرێ عۆسمانی-رووسیایێ بکە و ئالیکاریا لۆژیستیک ژ بۆ کوڤایێ مللی چێبکە، ئەو شاندن باکوویێ.

ژ بەر کو ل دژی کۆمکوژیا ئەرمەنیان راوەستییا ئەو رەوانەیی دادگەھا لەشکەری ھات کرن

د کەتنا باکوویێ یا د بن کۆنترۆلا بەلشەڤیکان دا و پشتگریکرنا کوڤایێ مللی دا کارێن دژوار دکە و پێک تینە. پاشێ، ل ھەسەنکالە (پاسینلەر) تەڤلی ئارتێشا 12 دبە. د شەرێ ئەرمەنیستانێ دا جارا دویەمین بریندار دبە و ژ بۆ نۆژداریێ وی دشینن سارقامشێ. د شەرێ ئەرمەنیان دا ئەو ل دژی فەرمانا خالد پاشایێ دین یا قرکرنا ئەرمەنیان دەردکەڤە و دبێژە: “ئەز چ جاران بەشداری ئێشاندن و کوشتنا ژن، زارۆک و کال و پیران نەبوومە و ئەز قەد بەشدار نابم.” ل سەر ڤێ یەکێ خالد پاشایێ دین ئێحسان نووری دەستەسەر دکە. ژ بەر گوھ نەدانە بریارا لەشکەری وی دشینە دادگەھا لەشکەری، لێ دۆز نایێ مەشاندن. پشترا ژی ل فەرمانداریا سینۆری یا بازیدێ ھات وەزیفەدارکرن. ئەڤ وەزیفە د ژیانا جڤاکی و ئارمانجێن نەتەوەیی یێن ئێحسان نووری پاشا دا نووبوونا چێدکە. د سالا 1922 ل سەرحەدێ باژارێ ئیدرێ لگەل خووشکا فەرماندارەکی خوە دزەوجە.

ژیانا وی یا سیاسی و رامانێن کوردستانی یێن ئێحسان نووری پاشا

ئێحسان نووری پاشا ل ئاکادەمیا لەشکەری یا ستەنبۆلێ رامانێن نەتەوەیی ناسکرن و ل جەم وی چێبوون. ستەنبۆل ژ بەر جھێ خوەیێ جیۆپۆلتیک د بن باندۆرا فکرێن نەتەو-دەولەتی یێن ئەورۆپایێ دا بوو. د سالا 1908 دە لگەل راگهاندنا مەشرووتییەتا دویەمین، د خەباتێن رێخستنی و رۆناکبیریێ دا، ھەر چەند رێژەیی بە ژی، دەرفەتێن پێشکەتنێ دەرکەتن ھۆلێ. تەخا فەئۆدالا کورد ژی ب ڤان فکرێن نەتەوپەرەستێن وەلاتێن رۆژاڤا کاریگەر دبە و دکەڤە ناڤا لێگەرین و ناڤا رێخستنبوونەکا توند دا. ئێحسان نووری پاشا ژی د ناڤا ھەڤالێن خوە دا تەڤلی ڤێ شیاربوونا نەتەوی-کوردستانی دبە. د ناڤا دەردۆرێن نیقاشێن سیاسی و رەوشەنبیری یێن وێ سەردەمێ دا جھ دگرە.

ھەڤناسینا جەمعیەتا تەعالی یا کوردستانێ و راست شرۆڤەکرنا کەمالیزمێ

د ناڤا جەوێ ستەنبۆلێ یێ نژادپەروەر دا خوە دگھینە گەلەک چاڤکانیێن دیرۆکی و رێیا جیھانا خوە یا رامانان خوەش دکە. د شەرێ جیھانێ یێ یەکەم دا ژ بەر ئەرکا خوە یا لەشکەری ژ ستەنبۆلێ دەرکەت، لێ گوھەرتنێن سیاسی یێن ل ھەرێمێ ژ نێز ڤە د شۆپاند. لگەل جەمعیەتا تەعالی یا کوردستانێ کو د سالا 1918 دا پشتی شەرێ جیھانێ یێ 1ەمین ھاتبوو ئاڤاکرن، ناس کر و بوو ئەندامێ وێ. ژ بۆ کۆڤارا ژین کو ئۆرگانا وەشانا جڤاکا KTC بوو دەست ب نڤیساندنا گۆتاران ل سەر دیرۆک و تێکۆشینا چاندی یا کوردان کر. ھەر وھا مافێن کو ب پەیمانێن ناڤنەتەوەیی ژ پێکھاتەیێن ئەتنیکی یێن نەتەوەیی ھاتنە دایین دنرخینە و ئانالیز دکە. د کۆڤارا ژین دا ب گۆتارا ئانالیزێ یا ل سەر “پرەنسیبێن ولسۆن و کورد” بالێ دکشینە سەر مافێن کوردان یێن یاسایی یێن ناڤنەتەوەیی.

ل ئەنیا کوڤایا مللی ھێ ژی ئالیێ سیاسی یێ کورد ب خاپاندنا “دەولەتا ھەڤپارا کورد و ترک” شیار نەبووبوو. تەڤگەرا کەمالیست ھەر چەند ب سەرھلدانا کۆچگریێ یا سالێن 1920-21 روویێ خوەیێ قرکەر ل دژی کوردان نیشان دا بە ژی، لێ مخابن کوردان نەکاری ڤێ رەوشێ راست ئانالیز بکن و نەکارین خوە ژ تاکتیکا کەمالیستێن پیلانگێر دوور بخن.

ئێحسان نووری پاشا ژ ڤێ تاکتیکا کەمالیستان فێھم دکە و ب ئاوایەکی ئاکتیفتر بەشداری تێکۆشینا نەتەوی یا کورد دبە. دەما کو ل سێرتێ د کۆنفەرانس و ئەرکا تەفتیشێ یا لەشکەری دا بوو، تەڤلی کۆمیتەیا ئیستقلالا کوردستانێ-ئازادی بوو.

بازێ ئاراراتێ تەڤلی رێخستنا ئازادی دبە

رێخستنا ئازادی یەکەمین رێخستنا قەدەغە کو ل کوردستانێ ب پێشەنگیا خالد بەگێ جبری، یوسوف زیا و ھندەک نەتەوپەروەرێن کورد ڤە ھاتیە ئاڤاکرن. ئەڤ رێخستن “رێخستنەکا سیوانەکا نەتەوەیییە کو ل کوردستانێ رامانێن جھێرەنگ چینێن جڤاکا کوردستانێ کۆم دکن.” ئێحسان نووری پاشا بوو بەرپرسێ ڤێ رێخستنێ یێ باسکێ ھەرێما سێرتێ. نھا د بن سەرۆکاتیا ئازادی دا بەشداری ھەموو ئامادەکاریێن سەرھلدانا مەزنا نەتەوەیی یا پلانکری دبە.

د ئارتێشێ دا ئەفسەرێن کورد ب رێخستن دکە. ژ بەر پرسگرێکا مووسلێ و سەرھلدانا نەستووریان ژ بۆ فەرمانداریا ئالایا 18 ئارتێشا 7 ھاتە وەزیفەدارکرن. ئێحسان نووری ب ھێزا خوە یا لەشکەری بەرێ خوە ددە شرنەخێ. نیڤا ئالایا 18 ژ کوردان پێک دھات. ھەر وھا عەلی رزا برایێ یوسوف زیایێ کو یەک ژ دامەزرنێرێ جەمعییەتا ئازادییە، ھورشت بەگێ ئەرتۆشی، راسم بەگ و تەفیق بەگ بەرپرسێ ڤێ ئالایێ بوون. بریارا رێخستنا ئازادی ھەبوو کو سەرھلدانا مەزنا نەتەوەیی ل ناڤچەیێن سینۆری یێن باشوورێ کوردستانێ یێن د بن دەستھلاتا بریتانیا دا دەست پێ بکە. ل سەر ڤێ یەکێ یوسوف زیا بەگ گۆتیە برایێ خوە عەلی رزا، “ھوون ل شرنەخێ دەست ب سەرھلدانێ بکەن و ب ھێزێن خوەیێن لەشکەری بەر ب بتلیسێ ڤە پێشبکەڤن. ھێزێن عەشیرێن باکور دێ لگەل وە دا بن. ھوون دێ ل بتلیسێ کوردستانا سەربخوە ئاڤا بکن و راگهینن”. لێ دەما ئێحسان نووری و ھەڤالێن وی ھاتن شرنەخێ، دەولەت ئاگاھدار ببوو کو ئەو د ناڤا تەڤگەرەکێ دا نە لۆما ژی یەکسەر ئەو شاندن ئەلکێ (بەیتووشەباب). ژ ئالیەکی ڤە بریارا دەستپێکرنا سەرھلدانا نەتەوی و ژ ئالیێ دن ڤە ژی ھەولدانێن کەمالیستان کو کورد و نەستوورییان ب ھەڤ بدە قرکرن، لۆما ژی پێویستی ب وێ یەکێ ھەبوو کو ئێحسان نووری و ھەڤالێن وی د زووترین دەم دا دەست ب سەرھلدانێ بکن.

سەرھلدانا بەیتووشەبابێ و داویھاتنا خاپاندنا “وەلاتێ ھەڤبەش و براتییا ئیسلامێ”

ل گۆری ھندەک دیرۆکناسان، سەرھلدانا ئەلکێ ژ بەر تەلگرافا کۆدکری یا یوسوف زیا ژ بۆ برایێ خوە عەلی رزا شاندبوو، بێوەخت دەست پێ کر. لێ بەلێ گەر مرۆڤ  ئاتمۆسفەرا سیاسی-لەشکەری یا وێ رۆژێ و پلانێن رێخستنا ئازادی بەر چاڤ بگرە دێ بینت کو د دەما سەرھلدانێ دا چ خەلەتی نەبوویە. ل سەر ڤێ یەکێ ئێحسان نووری ژ بۆ ئەفسەرێن کورد فەرمانەک نڤیسکی ئامادە دکە و ب وان ددە ئیمزە کرن و ئەرکێن ھەموو ئەفسەرێن کورد د دەما سەرھلدانێ دا ب زەلالی دیار دکە. د ڤێ فەرمانا نڤیسکی دا ب بەرفرەھی ھاتە دیارکرن کو سەرھلدانا لەشکەری دێ ل کو دەست پێ بکە و د دەما سەرھلدانێ دا کیژان ئەفسەر دێ کیژان وەزیفەیێ بگرە سەر خوە. د 3-4ێ ئیلۆنا 1924 دا یەکەمین سەرھلدانا کوردان یا پلانکری ل دژی کۆمارا نوو یا کەمالیست دەست پێ کر. سەرھلدانا ئەلکێ ھەر چەند د وارێ لەشکەری دا تێک چوو ژی، د دیرۆکا سیاسی یا کورد دا خوەدی جھەکی گرینگە. ڤێ سەرھلدانێ داوی ل خاپاندنا “براتیا ئیسلامێ، وەلاتێ ھەڤپار” ئانی کو ژ ئیمپاراتۆریا عۆسمانی ھەتا رەژیما کەمالیست ل سەر کوردان ھاتبوو سەپاندن.

رێ ل بەر قوتبوونا سیاسی یا کوردان ڤەکر، ھشمەندیا نەتەوەیی یا گەلێ کورد پێش خست و رێ ل بەر سەربخوە تەڤگەرینا کوردان ڤەکر.

پشتی سەرھلدانێ عەلی رزا بەگ دهێت گرتن. ئێحسان نووری و سەرۆکێن دن یێن سەرھلدانێ ب 350-400 لەشکەران دەردکەڤن چیایێ کاتۆ. ل سەر ئێریشێن دەولەتێ، ئێحسان نووری دبێژە من د ژیانا خوە دا خەلەتیەک کر و گۆت، “د رۆژا یەکەما سەرھلدانێ دا ھشمەندیا من ئیخانەت ل من کر. ژ بەر کو من قەدەغە کر کو ئەز گولـلەیان ل ھەڤالێن خوەیێن بەرێ رەشینم.” وی ھێزا لەشکەری یا ل گەل خوە بری ل ور ئازاد کر، ئەو و چەند ئەفسەرێن خوە دەرباسی باشوورێ کوردستانێ بوون. دەمەکێ ل چیایێ شەنگالێ مان. د ڤێ ناڤبەرێ دا ئینگلیزان پێشنیار دا ئێحسان نووری کو لگەل وان کار بکە، لێ ئێحسان نووری ئەڤ پێشنیارە رەد کر و گۆت، “ئەز ژ بۆ ئازادیا گەلێ کورد تێدکۆشم، ئەز وەک ئەفسەرێ یەکینەیەکا لەشکەری خزمەتا ئینگلیزان ناکم.”

سەرھلدانا شێخ سەعید

  دەما کو د 13 سباتا 1925 دا سەرھلدانا شێخ سەعید دەست پێ کری، ئەو ژ رۆژھلاتێ کوردستانێ دەرباسی باکورێ کوردستانێ بوو کو تەڤلی سەرھلدانێ ببە. لێ ھێژ نەگیھای سەرھلدانێ، سەرھلدان دهێت تەپەسەرکرن و سەرۆکێن سەرھلدانێ شێخ سەعید ئەفەندی، شێخ عەبدوللا مەلەکی دیل تێن گرتن. ل سەر ڤێ پێشکەتنا نەرینی ئێحسان نووری، تەفیق بەگێ مێردینێ و راسم بەگ ڤەگەریان باژارێ رەواندوزێ یێ باشوورێ کوردستانێ. ئێحسان نووری دەمەکێ ل جەم سەیید تاھا نەڤیێ شێخ عوبەیدوللاھێ نەھری قایمەقامێ رەواندوزێ دمینە. لێ بەلێ ئەڤ دەر ژی ژ بۆ وان بوو ئیقامەتەکا دەمکی. دەولەتا ترک، سەرۆکێ جەمعیەتا تەعالی یا کوردستانێ سەیید عەبدولقادر و کورێ وی سەیید محەمەد د 27 گولانا 1925 دا ب بەهانەیا کو پەیوەندی لگەل سەرھلدانا شێخ سەعید ھەیە ھاتن سێدارەدان. پشتی دەمەکێ ئێحسان نووری و راسم بەگ تەڤی برایێ سەیید تاھا سەیید موسلح کورێ سەیید عەبدولقادر سەیید عەبدوللا گوندێ نەھری. مالباتا نەھرییان و عەشیرێن ھەرێمێ ب پێشەنگیا سەیید عەبدوللا ل دژی دەولەتا ترک سەرھلدانەک دا دەستپێکرن. ل سێکوچا زاگرۆسان ئانکو شەمزینانێ شەرێن دژوار دقەومن. پیشتی تێکچونا سەرھلدانا نەھری  ئێحسان نووری و راسم بەگ دەرباسی گەل سمکۆیێ شکاک ل رۆژھلاتێ کوردستانێ دبن. پشتی کو سمکۆ ژ ئالیێ ھێزێن ئیرانێ ڤە ھات شکاندن، ئەو دەرباسی  ئیراقێ دبە. د ڤان پەڤچوونان دا راسم بەگ ژی شەھید دکەڤە و ئێحسان نووری پاشا ژی دکەڤە دەستێ ھێزێن ئیرانێ. ئێحسان نووری پاشا ل باژارێ زەنجانێ تێ گرتن. پاشێ فەرسەندێ دبینە و ژ زەنجانێ درەڤە و ل باژارێ خۆی ل مالا حەسەن سدقی حەیدەر دبە مێڤان.

د سەرھلدانا ئاگری دا ژ ئالیێ خۆیبونێ ڤە ھاتیە وەزیفەدارکرن

دەما ئێحسان نووری پاشا ل باژارێ خۆیێ بوو، د سالا 1926 دا ب پێشەنگیا برۆ حەسکێ تێلی ل چیایێ ئاراراتێ سەرھلدانەکە نوو ل دژی دەولەتا ترک دەست پێ کر. سەرھلدانا ئاگریێ کو ب ناڤێ ئێحسان نووری پاشا تێ ناسین، وەکە بەردەوامیا سەرھلدانا شێخ سەعیدە. شەرڤانێن کوردێن کو د سەرھلدانا شێخ سەعید دا دەرباسی سووریا و ئیراقێ نەبووین و بەرخوەدانا خوە دۆماندنی، بەرێ خوە ددن سەرھلدانا ئاگریێ. سەرھلدانا ئاگری؛ وەک بەردەوامیا سەرھلدانا مەزنا سالا 1925 بەریا کو ئاگرێ وێ بێ ڤەمراندن دەردکەڤە پێش. ھەر چەندی بریارا نەفییا برۆ حەسکێ تێلی  بوو سەدەما سەرھلدانێ ژی، ئەڤ پێنگاڤە بوو شۆرەشەکا مەزنا نەتەوەیی کو 4 سالان بەردەوام کر. رێخستنا خۆیبوونێ کو د سالا 1927 دە ھات دامەزراندن، سەرھلدانا ئاگریێ ھەمبێز کر. ئێحسان نووری پاشا کو ل رۆژھلاتێ کوردستانێ بوو، ژ ئالیێ خۆیبوونێ ڤە وەک سەرۆکێ لەشکەری یێ سەرھلدانێ ھات ئەرکدارکرن.

  د سالا 1927 دا دچە چیایێ ئاگری و سەرھلدانێ بەرز دکە. ب چوویینا ئێحسان نووری پاشا بۆ چیایێ ئاراراتێ سەرھلدانا ھەرێمی ڤەگوھەری تەڤگەرەکا سەرخوەبوونا نەتەوەیی. ژ ئالیێ لەشکەری ڤە ھێزێن شەرڤان ژ نوو ڤە تێن برێخستنکرن و دکەڤن ناڤا سیستەمەکێ ھیەرارشیک (سیستەما کو تێدە کەس یان تشت خوەدی پلەیێن جودا یێن دیارکرینە). ھێزا لەشکەری ل گۆری شەرێ پارتیزانی وەکە دەستە تێ برێخستنکرن. سیستەما پلەیێن یەکرەنگیا لەشکەری تێ دانین. سەرپێھاتیا شەری یا مەزن یا ئێحسان نووری پاشا ژ نشکا ڤە ل قادا شەری دەردکەڤە و دەولەتا ترک دکەڤە ناڤا ترس و خۆفەک مەزن دا. دەولەتا ترک ب بھیستنا کو ئێحسان نووری ل چییایێ ئاگریێیە کەفتە ناڤا تایێن مرنێ و گرانیا سەرھلدانێ نوو فێم دکە. ژ بەر کو دەولەتا کەمالیست ھێزا فەرمانداری و وێرەکیا ئێحسان نووری پاشا یا د شەری دا پڕ باش دزانە.

ئەو تێدگھیژە کو سەرھلدان نە تەڤگەرەکا کارڤەدانا دەمکییە، لێ شەرەکی نووژەنێ سیاسی و لەشکەری یێ رزگاریا نەتەوەیییە. ئێحسان نووری پاشا گرینگیەکا مەزن ددە بەشا پرۆپاگاندایا سەرھلدانێ. د شەرت و مەرجێن سەرھلدانێ دا ماکینەیەکا چاپکرنێ پەیدا دکە و رۆژنامەیا “ئاگری” دەرخست و ب ڤی ئاوایی گەل ئاگاھدار کر. ئەو دەزگەھێن دەولەتا-نەتەوییا نووژەن ب دیرەکتیفێن رێخستنا خۆیبوونێ دا ئاڤا دکە. کۆمارا کورد یا چیایێ ئاراراتێ وەکە بەرھەما ڤێ خەباتا ستراتەژیک تێ راگھاندن. ب سەرۆکوەزیر و وەزیرێن وێ کۆمارا چییایێ ئاگری فەرمی دکە. ب ئالا خوە یا نەتەوی، سروودا نەتەوی و ئارتێشا نەتەوی بنگەھێ دەولەتا کوردستانێ داتینە. ھەر وھا ل جوگرافیا د بن سەروەریا حکوومەتا ئاگریێ دا ل سەر ئەساسێ عەدالەت و سیستەما حقووقی یاسایان دەردخە. سەرھلدانا چیایێ ئاراراتێ پشێ نموونەیا دەولەتا نەتەوەیا کوردە لۆما ژی، ژ سەرھلدانێ زێدەترە.

شەھادەتا وی ب گومانە

د سالا 1930 دا د ئەنجاما لھەڤکرنا دەولەتا ترک، دەولەتا سۆسیالیستا رووسیایێ و ئیرانێ دا سەرھلدان ھاتە تەپساندن. د دیرۆکێ دا جارا یەکەمە کو ترکان ب دیپلۆماسیێ سەرھلدانەکا کوردان تەپساندیە. د تیرمەھا 1930 دا کۆمارا کورد یا ئاگریێ یا 4 سالی ھلوەشیا. ئێحسان نووری پاشا خوە سپارتیە ئیرانێ. پشتی 4 سالان ژ ژیانا خوە یا گرتیگەھێ، ب ھەڤژینا خوە یاشار خانمێ رە، د بن زەختێن گرانێن رێخستنا ئیستخبارەتا ئیرانێ ساڤاک دا ل تەھرانێ د ناڤا هەژاریێ دە ژیانا خوە بەردەوام دکە. لێ شەرت و مەرجێن ژیانێ وی ژ دۆزا نەتەوەیی یا کورد دوور ناخە. ل سەر دیرۆکا کوردستانێ پرتووکان دنڤیسە. گۆتارا ل کۆنفەرانسان ددە و مەقالەیان دنڤیسە. د بن زرووفێن دژوار دا دۆزا کورد-کوردستانێ بەردەوام دکە.

  د 18 ئادارا 1976 دا مۆتۆرسیکلەتەک ب گومان ل وی دکەڤە و ب گرانی بریندار دبە. د 25 ئادارا 1976 دا ل نەخوەشخانەیێ ژیانا خوە ژ دەست ددە. جەنازەیێ وی ل گۆرستانا بھەشتا زەھرایا تەھرانێ ھاتیە ڤەشارتن.

  ئەو فەرماندار، نڤیسکار و جیبەجیکارێ مەزنێ سیستەما نەتەوە-دەولەتا کورد بوو. ئەو فەرماندارەکی ئەفسانەوی بازێ ئاراراتێ بوو. ئەم ب رێزداری و منەتداری ب بیر تینن و سۆزا خوەیا پێکانینا ئارمانج و خەیالێن وی یێن نەتەو-دەولەتێ دوبارە دکن.