کۆمارا ترکیێ 100 سالیا خوە تەمام کر. د ناڤا ڤان سەد سالان دە کۆمارا ترکیێ ژ بلی مرن، جینۆساید، ئینکار و ئاسیمیلاسیۆنێ “بشافتنێ” تشتەک بوو کوردان نەئانیە. د دیرۆکا جیهانێ دە چ وێرانکاری وەکە وێ وێرانکاریا ب سەدەما داگیرکەرییا کۆمارا ترکیەیێ یا ل سەر وەلاتێ کوردان، جوگرافیا وێ، زمان، چاند و دەولەمەندییا وێ هاتیە ئەنجامدان نەھاتییە دیتن.
مخابن باکورێ کوردستانێ د ناڤا ڤێ سەدسالێ دە و ب تایبەتی ژی د ڤان 40 سالێن داوی دە گەلەک ئەرد ژ دەست دا. د دەستپێکا سالێن 1980-1990 دە ناڤەندا تێکۆشینا کوردستانێ ئەرزینگان، ئەرزرۆم، سێواس، مەلەتی و دیلۆک بوو. ل ڤر جەماوەرەکێ گرینگێ کورد ھەبوو ل کوردایەتیێ ھشیار بوون و ل زمان-چاندا نەتەوەیی خوەدی دەردکەتن. لێ ئیرۆ ل ڤان باژاران کورد یێن بوویە کەمینە. ل ئامەدێ کو وەکە پایتەخت تێ بناڤ کرن، ژییان و چاندا کوردایەتی ب تایبەت زمانێ زکماکی بەر ب مرنێ ڤە دچە. ئیرۆ جھێن کو ھەشێن کوردایەتی، زمانێ کوردی و چاندا کورد لێ کێمەک مایی شرنەخ، مێردین، جۆلەمرێگ، ئەلھ و چەند باژارۆکێن دی نە، ل ور ژی زمانێ کوردی وەکە کەڤییێن بەفرێ دحەلە.
واتە باکورێ کوردستانێ ھەم ژ ئالیێ دەمۆگرافیک، ھەم ژ ئالیێ چاند، زمان و سیاسەتا نەتەوەیی ڤە ژ ئالیێ کۆمارا ترکیێ ڤە ھاتیە پێلەییستن و وێرانکرن. تشتا ھەری مەترسیدار ئەوە کو ب پێکھاتەیا سایکۆلۆژیا جڤاکی، هلبژارتنێن سیاسی و ھشمەندییا کوردەواری ڤە ھاتییە لەییستن.
کورد د دیرۆکێ دە ژ ھەر دەمێ پێتر خوە ھەموەلاتیێن کۆمارا ترکیێ و ھەتا ترک دبینن. کورد ژ ھەر دەمێ زێدەتر خوە وەکە پارچەیەکی ژ کۆمارا ترکیێ دبینن. کورد ژ ھەر دەمێ زێدەتر خوە وەکی پارچەیەک ژ ترکان دبینن. کوردێن باکور ژ ھەر دەمێ پێتر د وارێ فکری و ناسنامەیی دە بەر ب وندابوونێ ڤە تێن کشاندن.
ژ بۆ ڤێ یەکێ ئەم دبێژن 100 سالیا کۆمارا ترک، واتە 100 سالیا داگیرکرن و بندەستییا باکورێ کوردستانێ یە.
لێ تەڤی ڤێ یەکێ ژی، د 100 سالیا کۆمارێ دە، ھندەک کورد نیگەرانن و دبێژن کو کۆمارا ترکیێ ژ روحا کەمالیزمێ دوور کەتییە. میناک یەک ژ وان دامەزرینەرێ پەکەکێ دوران کالکانە ئەو دبێژە: “ژ دەولەتا کو مستەفا کەمال ئاڤاکربوو ئیرۆ پیتا ‘د’ ب تنێ ژی نەمایە” و ئەردۆگان و دەولەت باخچەلی وەکە خەرابکارێن کەمالیزمێ پێناسە دکە. ئەم ب ڤان گۆتنێن سەرکردەیێ پەکەکێ عەجێبگرتی نەبوون ژ بەر کو پەکەکە بەرییا 1999 ب شێوازەکی ڤەشارتی و پشتی 1999 ب ئەشکەرەیی، سیستەم و ئایدۆلۆژییا کەمالیزمێ وەک رێبازا چارەسەریێ پێشکێشی گەلێ کورد دکە.
پرتووکێن ئۆجالان کو ژ 5 بەرگان پێک تێن و ل ئیمرالیێ نڤیساندنە، د بەروڤاژیکرنا ھشمەندییا کوردان دە رۆلەکێ سەرەکی دلیزە. یەک ژ گرینگترین تەسبیتێن ڤێ پرتووکێ ئەڤ بوو: “مستەفا کەمال کەسەکی دەمۆکرات بوو، دخوەست لگەل کوردان رێکەفتنێ بکە. د دامەزراندنا کۆمارا ترکیەیێ دە کوردا ژی جھ گرت. پشترە ھێزێن دەرڤە و سەرھلدانێن کوردان یێن وەکە شێخ سەعید رێ ل ڤێ یەکێ گرتن. لێ ئەم دیسا دبێژن روحا کەمالیزمێ بنگەھا چارەسەریا پرسگرێکا کوردە.” پێشنیارا چارەسەریا ئۆجالان و پەکەکێ ژ بۆی کێشەیا کورد بوو رێبازا کوژەرێ کورد ئانکو کەمالیزم. ژ ناڤ کوردێن باکور و جەماوەرێ پەکەکێ دە دەھ مێر دەرنەکەتن و نەگۆتە ئاپۆ گەلۆ ئەڤ ئەشقا تە یا ژ بۆی کەمالیزمێ چییە؟ و رێگری ل ڤێ خەتا خیانەتێ نەکرن.
شەڤا 29 جۆتمەھێ، وێنەیێن سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ نێچیرڤان بارزانی کو ل گەل کۆنسولێ ترکیێ د پێشوازیا 100 سالیا دامەزراندنا کۆمارێ دە ل کۆنسولخانەیا ھەولێرێ کێک دبری پارڤە بوون. ڤان وێنەیان ژ ھێلا ھەستیاری باندۆرەک نێگەتیڤ چێکر. لێ د راستییێ دە پێویستیەکا دیپلۆماتیک و سیاسی بوو. چاوا کو مرۆڤ دچە مەراسیمێن سالڤەگەرێن دامەزراندنا فرانسا، بریتانیا، ئیران و ھەتا ئیراقێ، ھەلبەت چوونا مەراسیما ترکیەیێ ژی نۆرمالە. تێ فێمکرن کو ئەم، نەتەوەپەروەرێن کورد و ھەتا کەسێن دلسۆزێن سیاسەتا بارزانی، ب ھەستیاری د بن باندۆرا ڤێ وێنەیێ دە نە. لێ ئەم دلنییانە، ژ بەر کو ئەم دزانین کو ئەڤە تەنێ سەرەدەریەکا دیپلۆماتیکە. سیاسەت جارنان ڤێ یەکێ ژی فەرز دکە. ژ بۆ پارتییان ئەڤ یەک نە زەروورییە لێ ژ بۆ دەولەت و ستاتوویێن سییاسی ئەڤ سەرەدەریێن دیپلۆماتیک گرینگن.
لێ مە فێھم نەکر چما ل ئەورۆپا و ترکیێ قەلەمشوور، ئاژاوەگێر و دەلالێن پەکەکێ ئێریشی نێچیرڤان بارزانی کرن. ژ بەر کو پەکەکە و رێخستنێن وێ دبێژن “کورد دەولەتەکا جودا ئاڤا ناکن، دبێژن کۆمارا ترکیێ کۆمارا مەیە، دبێژن مە چ کێشە لگەل ئالایێ ترکیێ دە نینە، دبێژن ترکیا وەلاتێ مەیێ ھەڤپارە، دبێژن دێ کۆمارا ترکیێ د سەدسالا خوە یا دویەمین دە ھێژ پێتر خورت بکین” و ھتد… بێلۆمە گەلۆ یێ بەرنامەیا وی یا سیاسی خۆرتکرنا کۆمارا ترککییێ بت چاوا دکارت ب نەباشی بەحسا بەشداربوونا سەرۆکێ ھەرێمێ بکت؟ ل ڤر دورووئییەکا مەزن ھەیە.
ئۆجالان د دەقیقەیێن ئەول یێن گرتنا خوە دە گۆت، “دایکا من ترکە، ئەز دخوازم خزمەتا دەولەتا ترک بکم.” پشترە دەرکەت پێشبەری دادگەھێ و گۆت، “ئەز ژ مالباتێن لەشکەرێن ترک یێن ھاتنە کوشتن لێبۆرینێ دخوازم.” رابوو سەر خوە و د ئاخافتنێن خوە یێن ل ئیمرالیێ کو ب ڤیدیۆیان ژی ھاتبوون تۆمارکرن دە گۆت، “ئەز نە کوردەکی رەسەنم، ئەز ژ ترکەکێ پێتر خوە ترک دبینم.” دیسا د دیمەنان دە ب زەلالی دبێژە، “ئەز دێ شڤانەکی ل جۆلەمێرگێ ژی فێری زمانێ ترکی بکم” د بەردەوامیا ھەمان دیمەنان دە گۆت، “من وەکە بازرگان ژ بۆ خوە بکار بینن، ئەز دێ ھەر خزمەتا دەولەتێ کم.”
ئۆجالان د پرتووکێن خوە دە ب بەردەوامی دبێژە، “شێخ سەعید سیخورێ بریتانیا بوو و کەسایەتەک پاشڤەروو بوو. ترک دارا مەزنە ئەم کورد ژی چەقەکێ وێ دارێ نە”.
ئۆجالان سیستەما خوەیا فکری ل سەر پاراستنا نرخێن دەولەت و نژادا ترک ئاڤا کرییە. لێ کەس ناخوازە ڤێ خییانەتێ ببینە، پەکەکە و قەلەمشوورێن وێ یێن وەکە جاھید مەروان، فەرھاد ئەنجوو، ئادەم کاراچۆبان و دیڤەلانکێن وان برینا کێکا نێچیرڤان بارزانی بۆ خوە کریە بەهانەیا ئێرشێ. ئەگەر بڕینا کێکێ ببیتە سەدەم کو کوردینیا وە بھێت بیرا وە وەلەهی گەلەک تشتەک باشە. لێ ھوون دو روی نە.
پەکەکە ل شەنگالێ ئالایێ ئیراق و ئارما حەشدا شەعبی دانا سەر ملێن زارۆکێن کورد. دەما دمرن د بن ئالایێ حەشدا شەعبی دە تێن ڤەشارتن، گەلۆ کوردان قەت پرسیە کو چ پەیوەندیا خەلکێ شەنگالێ ب ئیسلامیێن تووندرەو یێن شیعە ڤە ھەیە؟ لەوما ھوون دو روی نە.
HEDEPێ د پەیاما پیرۆزباھیا کۆمارا ترکییێ دە گۆت “دەمۆکراتیککرنا کۆمارێ ئەرکا مەیە” ئەڤجا چ، ما ئەڤە دو روویی نینە.
ب کورتی مافێ پەکەکەییان و فەلیتەیێن دەردۆرا وان نینە کو رەخنەیان ل نێچیرڤان بارزانی بگرن. پەکەکە، ل ترکیێ ئالیگرێ ترکیێ، ل ئیراقێ ئالیگرێن ئیراقێ، ل ئیرانێ ئالیگرێن ئیرانێ، ل سووریێ ئالیگرێ سوورییێ یە ژ بۆ ھەڤگری و پاراستنا سینۆرێن ڤان دەولەتان تێدکۆشە. پەکەکە دبێژە ئەز دژی پارچەکرنا سینۆرێن دەولەتێن داگیرکەرم. مە فکرا نەتەوە دەولەتێ ئاڤێتییە سەر گلێشی و دبێژە نژادپەروەرییا کوردان پڕ مەترسیدارە و ھتد… ئەڤجا یێن خوەدی ڤان فکر و رامانا چاوا دکارن بەحسا کوردایەتی و وەلاتپارێزیێ بکن؟
ھوون دەستپێکێ بەرێ خوە بدن پارتیا خوە، کا چ قاس زرار گھاندیە ناسنامە و نرخێن کوردایەتییێ و پاشێ باخڤن.
ھەرێما کوردستانێ خوەدی ستاتوویەکا فەدەرالە و نیڤ دەولەتە. ل رۆژھلاتا ناڤین وەک دەولەت تێ پێشوازیکرن و دەما کو وەزیرێن ھەرێما کوردستانێ دچن ئەنقەرەیێ و ھەتا تەھرانێ ب ناڤ و ئالایێ کوردستانێ پێشوازی ل وان دهێت کرن. ژ خوە دەولەتا ترک یا کو کوردان ئینکار دکە ژی تەڤی نەیارتییا خوە ژی ئالایێ کوردستانێ بلند دکە. نێچیرڤان بارزانی ژی ل گۆری سەرەدەریێن دیپلۆماتیک بەشداری پیرۆزباھییێن سەدسالییا کۆمارا ترکییێ بوویە. ب عەقلییەتا پارتیزانی ئەڤ چەندە ناھێتە فامکرن.
ئەوێن دبێژنە وی کەسێ کو دەقیقا ئەولی گۆتی “دایکا من ترکە” سەرۆک، نکارن ببێژن چما نێچیرڤان بارزانی بەشداری پیرۆزباھییان بوو. بێ گۆمان ئەو دێ ب ھشمەندی و جددییەتا دەولەتێ تەڤبگەرە. تەمسیلا دەولەتێ ل گۆر ھەستێن مە نایێ برێڤەبرن. راستی ئەڤەیە.
