بووبێ ئەسەر
وەکە تێ زانین کو ئەڤ دنیا ژ بۆنا ژن و مێران ئانکو نێر و مێیان ھاتیە خولقاندن. لۆما دڤێت کەسێن ل سەر ڤێ جیھانێ دژین مافێن وان ل گۆر خەبات، قاوەت، زانین و تێگھشتنێن وان وەکە ھەڤ بن. نابە کو مرۆڤ مێرەکی بێئاقل د سەر ژنەکا ب ئاقل بگرە.
ژ بەر گرینگیا ڤێیە کو ئەڤە د دەستپێکا تەکۆشینا بارزانیان دە ھاتیە دەستنیشانکرن و دیارکرن کو دڤێت د جڤاتا کوردان دە ھەمی مافێن ژنێ وەکە حەق کربە، بێ پاراستن. ئەڤ بریارا وان و خالا رێبازێ، بەری گەلەک دەولەتێن رۆژھلاتا ناڤین و ھندەک دەولەتێن ئەورۆپا ژی ھاتبوو مسۆگەرکرن کو دڤێت د ھەمی قادێن ژیانێ دە مافێ ژنێ ھەبە و بێ پاراستن.
ژ بۆنا پاراستنا مافێ ژنێ و مسۆگەرکرنا ڤێ خالێ بارزانیان د 11/12/1952 دە یەکیتیا ژنان ئانکو ئافرەتێن کوردستانێ ل باژارێ سلامانیێ دامەزراندیە. بالا خوە بدنێ کو د وێ سەردەمێ دە ژن ل رۆژھلاتا ناڤین وەکە کۆلە بوون. لێ د جڤاتا بارزانیان دە مافێ ژنێ ب قیمەت و روومەتەکە مەزن ھاتنە دیتن و پاراستن.
ھەگەر مە دەولەتەک ھەبا و ژ رۆژا رۆژدا ئەڤ رێبازا پیرۆز بھاتا نڤیسێن و پاراستن ئەم دا زانین کو گەلەک دەولەتێن جیھانێ ژ ڤێ رێبازێ میناکێن ھێژا گرتنە و کرنە یێن خوە. ھەگەر مە دەولەتەک ھەبا و ئەڤ رێبازە وەکە نڤیسکی ھاتبا نڤیسین و ب جھکرن، کوردستان دا د ڤێ جیھانێ دە وەکە دەولەتا ھەری دەمۆکرات ھاتبا ناسین و زانین.
کێمانیا مە و بێ شانسیا مە وەکە مللەتێ کورد ئەوە کو ئەم ژ بەر نەلھەڤبوونا ناڤا خوە نەبوونە دەولەت، ژ بەر بێ تفاقیا مە، مە وەکە کورد ئەو رێبازا پیرۆز ژ بۆنا بەرژەوەندیا گەلێ خوە نکاریبوون د ناڤا خوە دە ب جھ بکن.
ئەز د وێ باوەریێ دە مە کو ژ رۆژا رۆژ دە کوردان ئەڤ رێبازا پیرۆز ژ بۆی خوە کربانا رێبەر و ل گۆر وێ تەڤگەریابانا، دقا د زوو دە کورد ببانا خوەدیێ خوە و کوردستانا مەزن. لێ ھەزار مخابن کو ھێژ ژی پرانیا کوردان ڤێ رێبازێ ناس ناکن و نزانن کو پاراستنا مافێن وان یێن رەوا د ڤێ رێبازێ دە ھاتنە ب جھکرن.
ھەگەر ئیمکانا ژنا کورد ھەبا و کاریبا ڤێ رێبازێ بخوینیت، چاوا خوەدیتیێ ل زارۆکێن خوە دکە دا ڤێ رێبازی ژی وەکە زارۆکێن خوە پارێزیت. لێ ژ بەر ئیمکانا خوەندنا وان تونە بوو، لۆما ژ گەلەک ھێژاییێن ڤێ رێبازێ بێ پار مانە. ژ خوە داگیرکەرێن مە ژی تم کار کرنە کو کورد و ب تایبەتی ژنا کورد ڤێ رێبازێ ناسنەکن، چ ژ وان ھاتنە کرنە.
کا ئەم ب ھەڤرە بنێرن و ببینن، بێ ڤێ رێبازێ د دەرحەقێ ژن و مافێ وێ دە چ گۆتیە و چاوا د ناڤا بارزانیان دە ئەڤە پێکھاتیە.
دەما کو مافێ ژنێ ل گەلەک دەولەتێن جیھانێ تونەبوو یان زێدە نەدھات بەحس کرن، د ڤێ رێبازێ دە مافێ ژنێ تم ھاتبوو و ھاتیە پاراستن. گەلۆ ئەو ماف چ نە؟
ب جارەکێ زەواجا بەدەلانێ ئانکو ب ھەڤگوھەراندنا قیزان د رێبازێ دە ھاتیە قەدەغەکرن. ژ بەر دەما تە قیزا خوە ژ بۆنا کورێ خوە ب قیزەکا دن گوھەری دبە کو ژ ھەڤ حەز نەکن و ئەڤ دبە سەرێشا مالباتێ کو ئەوێن نە ئارام و رەحەت ب ھەڤرە بژین. ئێشەک ژ ئالیەکی دە بھاتا دیتن ئەو دەرباسی ھێلا دن ژی دبوو. ھێلەکێ ھەڤدو بەردانە ھێلا دن ژی مەجبوور دمان کو ھەڤدو بەردن. ئەڤ ژی دبوو سەدەما تێکچوونا دو مالباتان کو ڤێ کارتێکرنا خوە ل جڤاتێ ژی دکر.
د رێبازێ دە ھاتیە دەستنیشانکرن یان وەکە بریارەکا نە نڤیسکییە کو زەواجا ب زارۆکان رە ھاتیە قەدەغەکرن. لێ ئەم دنێرن کو گەلەک دەولەتێن ئەورۆپی و ھندەک دەولەتێن دن ژی پشتی ب سالان ئەڤە د ناڤا خوە دە مسۆگەر کرنە. دبە کو وان ئەڤ ژ رێبازا گرتبن و ل وەلاتێ خوە ب جھ کرنە. لێ ھێژ ژی ئەڤە د پرانیا وەلاتێن ئاسیا و ئافریقا دە نەھاتیە قەبوولکرن. ل ترکیا د ڤان سالێن داوی دە وەکە قانوون ھاتیە نڤیسێن لێ د ژیانێ دە ھێژ تام ب جھ نەبوویە. ژ خوە نە ھەوجەیە کو ئەم بەحسا ھندەک دەولەتێن ئاسیا و ئافریقا بکن. لێ بەری سەد سالان بارزانیان ھێژاییا ڤێ فێم کربوون. لۆما کرن خالەکا گرینگ یا رێبازێ.
د رێبازێ دە زەواجا ب زۆرێ تونەیە و قەدەغەیە. ھەگەر ئەم دیرۆکا بارزانیان بخوینن یان مرۆڤ ل دەڤەرا بارزان لێکۆلینەکێ بکە، مرۆڤ دێ ببینە کو ژن چ جاران ب زۆرێ نەھاتنە زەوجاندن. تم ھەر قیزەک یان کەچەکا بارزانیان ل گۆر دلێ خوە ب جوانەکی ل گۆر خوە رە زەوجینە.
د رێبازێ دە گرینگیەکا گەلەکی بەرز دانە ژنێ ئانکو ئافرەتێ کو ئەو بکاربە ژیانا خوە ل گۆر دلێ خوە ب رێڤە ببە. د ھەمی قادێن ژیانێ دە مرۆڤ دبینە یان تێ دیتن کو ژنێن بارزانیان سەربەسترین ژنن د رۆژھلاتا ناڤین دە.
ژنێن بارزانیان ب ئاوایەکی سەربەست د ناڤا ھەمی قادێن خەباتێن ژ بۆنا ئازادیا کوردستانێ دە جھێ خوە گرتنە. چ وەکە پێشمەرگە و چ ژی وەکە ھێزا ل پشتا وان. ڤێ سەربەستیا ژنێ کو د رێبازا دە ھاتیە مسۆگەرکرن، بوو سەدەما پاراستنا چاند، زمان و عادەتێن کوردان د ناڤا بارزانیان دە.
ژن ھم ئاڤاکەر ھم ژی ژ بۆنا وەلاتێ خوە پێشمەرگەنە. زۆر و زەحمەتیێن ژنێن کورد دیتنە چ ژنان نەدیتنە و ب سەر ڤی حالی دە ژی تم سەرێ وان بلند و ب ھەلوەستێن نەتەوەیی زارۆکێن خوە مەزن کرنە و ژ بۆنا مێر و زارۆکێن خوەیێن پێشمەرگە تم بوونە بالپشتا وان.
بالا خوە بدنێ کو د سالا 1983 پێڤە دەما کو سەدام 182.000 کوردێن سڤیل کو ژ وان 8000 زلامێن بارزانیان بوون. ب ڤێ ژی خوەست تۆڤێ بارزانیان نەمینە و وان ھێسیر بگرە. ئەنفال ئانکو جینۆساید پێک ئانی. ژ بەر کو سەدام باوەر نەدکر کو دێ ژن ب سەرێ خوە کاربن بژین و زارۆکێن خوە مەزن بکن. لێ پشتی جینۆسایدکرنا زلامێن بارزانیان ژنێن وان تەڤ بوون باب و دایکێن زارۆکێن خوە. ب رۆژ کار دکرن دا کو زارۆکێن وان ژ برسا نەمرن، ب شەڤ ژی دبوون دایک. تم سەرێ وان ل ھەمبەری دژمنێ وان بلند بوو. ئەز ڤێ ژی ب مینانەکێ بدم دا کو سەربلندی و فەداکاریا ژنێن کورد و ب تایتبەتی یێن بارزانیان بێ فێم کرن.
د سالا 1934 دە د دەما شەرێ بارزانیان ل ھەمبەر ئیراقا داگیرکەر دھاتە دایین، بەرپرسەکی پێشمێرگەیان ب ناڤە خەلیل خۆشەڤی ژ لایێ جێشا ئیراقێ تێ گرتن. سەرێ وی ژێ دکن و تینن بارزان د ناڤا گوندی سەری وی ژ جوھری دەردخە و داڤێژن مەیدانا گوندی کو ھەمی خەلکێ ل ور جڤاندی، ببینن. دەما ژنا وی سەرێ مێرێ خوە دبینە، دکە ھاھۆ و گاڤا خوە داڤێژە کو ھەرە سەر وی. خوەسیا وێ ئانکو دایکا خەلیل ھشک ب دەستێن بووکا خوە دگرە و دبێژە، “کەچا من ھەگەر ئەو مێرێ تە بە، کورێ منە. ئەم وەکە ژنێن بارزانیان ل ھەمبەر دژمن ناگرین و خوە نزم ئانکو کێم ناکن. سەرێ خوە راکە، ھێسرێن خوە پاقژ بکە و ل وی جانگۆری بنێرە و بێژە کو ئەز ب تە سەربلندم کو تو د بەر دۆزا مللەتێ خوە دە بوویە جانگۆری”. لۆما ژ وێ رۆژێ دەیە کو ئەڤە بوویە خالەک رێبازێ کو ھەمی ژنێن کورد دڤێت ل ھەمبەر دژمنێ خوە وەھا ب سەربلندی تەڤبگەرن.
ڤێ رێبازێ، قاوەت و ھێزا وێ ببینن و بفکرن. بفکرن کو پشتی ئەنفالکرنا زلامێن بارزانیان ژنێن وان ئانکو دایک و خوشکێن وان بێ وەستیان کار و خەبات دکرن کو زارۆکێن خوەیێن بچووک، ژ بەر کو یێن مەزن نەمابوون، بکن پێشمەرگە و بشینن سەرێ چیایان، ب شەڤ و رۆژ کار دکرن. ژ بەر کو وان فێمکربوون و تێگھشتبوون کو ھەتا کورد نەبن خوەدی دەولەتا خوە، دێ ھەر کۆلە و بندەست ل سەر ئەردا خوە یا داگیرکری بژین.
پشتی خەلیل بوو بوو جانگۆری و ھەتا نھا ژی چ ژنێن بارزانیان ل ھەمبەر دژمنێ خوە ژ بۆنا جانگۆریێن خوە قەت نەگریانە، روویێن خوە نەخوەش نەکرنە و تم ب سەربلندی پێشوازیا جانگۆریێن خوە کرنە. لێ د ھوندرێ خوە دە ژی ھەر گریانە…
ژ بەر ڤێیە تێ گۆتن کو ل پشتا ھەر مێرەکی زیرەک ژنەک خورت ھەیە. ل پشتا ھەر پێشمێرگەیەکێ قەھرەمان ژی ئەو ژنێن بارزانی یێن خورت ھەبوون کو ئیرۆ ئەم ب سایا خەباتا وان بووینە خوەدی پەرچەک کوردستانا ئازاد. ئیرۆ ل وێ پەرچا ئازاد ژنا کورد د ھەمی قادێن خەباتێ دە وەکە ژن و سەربلند ھەنە و کار دکن. ژ بەر کو ژن ئافرینەرن.
