حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ د 5 چلە دە بریارەک دابوو و راگھاندبوو کو دێ نرخێ نانی هێت ئەرزانکرن. ئەڤ بریارا حکوومەتێ ژ ئالیێ گەل ڤە باش ھات پێشوازیکرن. لێ کەسێن کو ژ ڤێ بریارێ عاجز ژی ھەبوون. گەلۆ کێ ژ کێمبوونا بھایێ نانی عاجزە؟
ل گۆری بریارا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ، بەرێ 8 نان ب 1000 دینارێ ئیراقی دھاتن فرۆتن، لێ نھا 10 نان ب 1000 دینارێن ئیراقی دێ بێ فرۆتن. حکوومەتێ ژ بۆ کو نانپێژ مەغدوور نەبن، ئەڤ بریار تام وھا ئامادە کر: دێ سووتەمەنی، ئەلەکتریک و ئارێ ئەرزان بدن نانپێژخانەیان، نانپێژ ژی دێ بھایێ نانی کێم بکن.
بھایێ نانی چاوا ھات کێمکرن؟
ژ بۆ ئاگاھیێن گرنگ پارێزگارێ ھەولێرێ ئومێد خۆشناو داخویانی دا و بریارێن کو د بەرژەوەندییا نانپێژان دە ڤەگۆتن. ل گۆری ڤێ یەکێ گێنیکێ ئاری یێ ژ 50 ھەتا 45 دیناران دێ ب ئەرزانی ب 30-35 ھەزار دینارێن ئیراقی بدن نانپێژان. پرانیا فرنەیێن ل سەرانسەرێ کوردستانێ ب غازێ دخەبتن. د شەرت و مەرجێن ئاسایی دە غاز ب بوھایەکی کێمتر ژ بازاری ژ بۆ وان دێ وەرە دابینکرن. لیترا غازێ کو ب گشتی ب 600 دینارێن ئیراقیە تێ فرۆتن، دێ ب 300 دیناران هێت فرۆتن. واتە دەولەت، دوکاندار و کارگەھێن ئاری دێ بەشدار بن د کێمکرنا نرخێ نانی ژ بۆی خەلکی.
ئالیەکێ دن یێ ئەرێنی یێ ڤێ بریارێ ژی ئەوە کو ژ بۆ کرینا ئارێ ئەرزان، نانپێژ ب ئاوایەکی خوەزایی ژ کارگەھێن ل ھەرێما کوردستانێ ئاری دکرن، نە ژ ترکیێ تینن و نە ژی ژ ئیرانێ. ھەروەھا ھەرێما کوردستانێ گرینگییەک مەزن ددە بەرھەمێن خوومالی.
ل رۆژھلاتا ناڤین یەکانە جھێ کو بھایێ نانت سابت کری ھەرێما کوردستانێ یە.
د ڤان سالێن داوی دە، نرخا خوارنێ و کریزا ئابۆری ل سەرانسەرێ جیھانێ دبە سەدەما پرسگرێکێن بەربچاڤ. سابتکرنا بھایێ نانی ژ بۆ وەلاتیان ئارمانجەک گرینگە، ب تایبەتی ل رۆژھلاتا ناڤین کو نان خوارنەک بنگەھینە. یەکانە حکوومەتا رۆژھلاتا ناڤین کو د دەھ سالێن داوی دە نرخێ نانی دیار کریە، حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ یە. ل ئیرانێ د ڤان دو سالێن داوی دە نرخێ نانی ژ سەدی 55 ھاتیە زێدەکرن، رێژەیا ئارێ کو ب نانپێژخانەیان تێ دایین ھاتیە کێمکرن و کرینا نانی ب کارتا بانکی ھاتیە قەدەغەکرن. ژ بەر ڤێ سەدەمێ گەلەک فرن نکارن نانی چێکن و خەلک ژی نکارە نانی بکرە.
بھایێ نانی ل ترکیەیێ د دو سالان دە ژ سەدی 154 زێدە بوو. نھا ل ترکیەیێ نانێ کەڤن تێ فرۆتن. نانێ کو دەما تازە ب 7 لیرەیانە، دەما کو کەڤن بوو ژی ب 3.5 لیرەیان تێ فرۆتن.
ژخوە نان ل سووریێ پرسگرێکەکە سەرەکی یە. ھەر تم بھا زێدە دبن و نانێ پر خەراب و ناھێ خوارن تێ بەلاڤکرن.
ھەرێما کوردستانێ ژ سالا 2005 ڤە کاری نرخێ نانی سابت بھێلە. گراما نانی دو جاران ھاتە کێمکرن و پاشێ ھاتە ڤەگەراندن رەوشا خوە یا بەرێ. نھا ژی بھایێ نانی ھاتییە داخستن. ب گشتی، گەر ئەڤ بریارە ل وەلاتەکی دن بوویا، دا ھەر کەس دەستا بۆ لێدەت. لێ ل کوردستانێ ئەڤ یەک پێک نەھات. کەسێن کو بھایێ ئەرزان یێ نانی ژ بۆ دژمناتیا حکوومەتێ بکار بینن دەرکەتن ھۆلێ.
گەلۆ کیژان نانپێژ عاجز بوون؟
ل کوردستانێ نان ب دو ئاوایان تێ چێکرن: نانێ سامۆنە و نانێ تەنوورێ. فرنێن کو نانی چێدکن، ل دژی بریارا حکوومەتێ دەرنەکەتن. ژ بەر کێمکرنا نرخێ ئاری، کارەبایێ و غازێ زرارێ نابینن. لێ فرنەیێن کو نانێ تەنوورێ چێدکن ژی ب بریارێ رازی نەبوون و دیار کرن تێچوونا ھلبەرینا نانێ وان بوھاتر بوویە.
ب تایبەتی ل ھەولێرێ ھن فرنێن کو نانێ تەنوورێ چێدکن ھاتن جەم ھەڤ و نەرازیبوون نیشان دان. یەک ژ خوەپێشاندەران خەبەر گۆت خەلکێ و گۆت “ئەز دێ خوە و ھندەکان بکوژم” ژ بەر ڤان گەفان ھات بنچاڤکرن. پشتی چەند دەمژمێران ھات بەردان. پەیرە ڤی خوەپێشاندەری ب ڤیدەۆیەکێ لێبۆرینا خوە ژ گەل خوەست. پارێزگارێ ھەولێرێ لگەل ڤان نانپێژان ھەڤدیتن پێک ئانی و ب دایینا ئەرزانیا زێدە یا کارەبایێ ژ بۆ کەسێن کو نانێ تەنوورێ چێدکن پرسگرێک چارەسەر کر. لەوما نھا نانپێژ ژی دلنییا بوونە.
ب ڤێ بریارێ خەلک مەمنوونە، نانپێژ ژی مەمنوونن، لێ کۆمەکا فەسادان نە مەمنونن. ئەو کۆمەکە کو چ پەیوەندیا وان ب نان و نانپێژیێ و خەلکی نینە.
نەرەحەتیا راگەھاندنا پەکەکێ
کۆمەکا دن یا کو مژارا ئەرزانبوونا نانی سەختە دکە و دخوازە سوودمەند بە پەکەکە و راگەھاندنا وێ یە. ژ رۆژا کو دھات گۆتن دێ نان ئەرزان ببە ھەتا نھا ھەول ددە ڤان نووچەیان دەرەو بەلاڤ بکە.
نووچەیا ھەری داوی یا پەکەکێ ئەڤە بوو: “ژ بۆ ئارێ کارگەھەکێ بهێت فرۆتن نان ئەرزان بوو.” ل گۆری نووچەیا پەکەکێ، ژ بۆ کو ئارێ شەریکا خۆشناو بهێت فرۆتن نان ئەرزان بوویە.
لێ ل ھەرێما کوردستانێ ب گشتی 365 کارگەھێن ئاری ھەنە. ژ ڤێ ھەژمارێ؛ ل ھەولێرێ 226، ل سلێمانیێ 66 و ل دوھۆکێ 73 کارگەھ ھەنە. ھەرێما کوردستانێ ئێدی ئاری ژ ترکیێ ناکرە، ئەڤە ژی پێشکەتنەکا گرینگە و نھا ئاری دفرۆشن ئیراقێ. واتە د وێ باوەریێ دە نە تەنێ کۆمپانیەک ھەیە، ب دەھان کارگەهـ ھەنە و ھەر کەس دکارە ئارێ خوە بفرۆشە.
تشتا کو پەکەکە ئارمانج دکە ئەوە کو جەماوەرێ کو راستیێ نزانن و ب تایبەتی ژی یێن کو ب ترکی دخوینن سەردا ببە.
چەتەیێن خائین ئەرزانبوونا نانی ڤەگوھەراند ئاژاوەگێریێ
د کارێ نەیارتییێ دە ھندەک دەردۆرێن سۆندخواری ھەنە کو ب سەختەکرنا مژارا داخستنا نرخێ نانی ئێریشی ھەرێما کوردستانێ و حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ دکن. یەک ژ وان پێشەنگان ژی نەوەی نوێ و سەرۆکێ وێ شاسووار عەبدولواحیدە. یێن سەرکێشییا ڤێ خەتا خییانەتێ دکن پەکەکێ و دوڤەلانکێن وێ د ھلبژارتنێن کەرکووکێ دە شکەستنەکە مەزن دیت. ڤان شەخسێن خایین کۆمەک خوێری ل دەردۆرا خوە جڤاندنە و د خیانەت و قەشمەرییا خوە دە چ سینۆران ناس ناکن. گەر مرۆڤ وان وەکە چەتەیێن خیانەتێ بناڤ بکە نە خەلەتە.
ھەرێما کوردستانێ نان ئەرزان دکە، کەسەک ژ بەر خەبەر و سڤکاتی کرنێ تێ بنچاڤکرن، ئەڤ چەتەیێن خیانەتێ رادبن نوونەراتیا ھەرێما کوردستانێ یا ل لەندەنێ د دەن بەر ھێکان . بنچاڤکرنا خوەپێشاندەرەکی بۆ چەتەیێن خییانەتێ بوو ھنجەت کو ئێرشی نوونەراتییا ھەرێما کوردستانێ بکن.
باشە، گەلۆ وە قەت دیتییە کو ئەڤ چەتەیێن خایین ل دژی سازیەکا دەولەتا ئیراقێ یا کو دژمناتیا کوردان دکە دەرکەڤن؟ میناک، مووچەیێن کوردان نایێن دایین و حکوومەتا ئراقێ یا شیعە دخوازە ھەموو دەستکەفتیێن ئابۆری یێن کوردان دەستەسەر بکە، گەلۆ وە دیتییە ڤان چەتەیان ئەڤ یەک پرۆتەستۆ کری؟ ناا.
واتە ل کوردستانێ گرۆپەکا خیانەتێ یا وسا بێ روومەت ھەیە، دەما ھوون نانێ خەلکێ ئەرزان دکن ژی ئێرشی وە دکن و دبێژن “بریارەکا شاشە”. گەر ھوون فلسەکێ بھایێ نانی بلند بکن ئەو چەتە دبێژن “وە گەل برچی ھشت”.
ئەو شەبەکەیەکا چەتە نە. ڤان چەتەیێن کرێگرتی چەند خوێری و فەلیتە ل خوە کۆمکرنە و ئێرشی دەستکەفت و نرخێن کوردان دکن. ھندەک ئەجیندایێن سییاسی ژی ژ ڤان چەتەیان سوود وەردگرن، ئەڤ چەتە ل دژی ھەرێما کوردستانێ ل کێلەکا داگیرکەر و نووکەران تەڤدگەرن.
