ل باکورێ کوردستانێ شەر و پەڤچوون نەمانە، نھا شەرێ پەکەکێ و لەشکەرێ ترک تەنێ ل باشوورێ کوردستانێ تێ مەشاندن. پەڤچوون ئانھا دەرباسی کێلەکا نشتەجھێن سڤیل بوونە. حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ، گەل و سیستەم د ھەر واری دە تووشی ڤێ ناکۆکیا بێ واتە دبن. د ڤێ رەوشێ دە، ھندەک دەردۆر بانگ ل ھێزێن پێشمەرگە و حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ دکن کو رێ ل بەر شەر و پەڤچوونان بگرن یان ژی لگەل گەریلایێن پەکەکێ ل دژی لەشکەرێن ترکیێ شەری بکن. بەشەک ژ ڤان داخوازان ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە ھاتنە رێکخستن و تەنێ ب ئارمانجا خاپاندنا گەل تێن کرن. ھندەک ژ وان داخوازان ژی ب ھەستێن وەلاتپارێزیێ تێن کرن.
گەلۆ ئەڤ داخوازە د جھ دا نە؟ ب راستی ھەلوەستا پێشمەرگە چییە؟ ھێزێن پێشمەرگە دکارن چ بکن؟ ئەم دێ ل بەرسڤا ڤان پرسان بگەرین.
ھێزێن پێشمەرگە ل کو دەرا پەڤچوونا دە نە؟
حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ژ سالا 2019 ڤە کو ئۆپەراسیۆنێن ھێزێن ئارتێشا ترکیێ ڤەگوھەری ئاڤاکرنا بارەگەھێن دایمی، دخوەست رێ ل بەر بەرفرەھبوونا ئۆپەراسیۆنێ ترکییێ بگرە. ژ پەکەکێ ھات داخواز کرن کو ژ ناڤچەیێ دەرکەڤن کو چ ھنجەت بۆ داگیرکەرییا ترکا نەمینە، لێ پەکەکێ ئەڤ داخوازە ب تووندی رەد کر.
پەکەکێ ھەولدانێن حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ب ھەڤکارییا ھێزێن پاسەوانێن سینۆری یێن ئیراقێ ژ بۆی پێشکەتنا لەشکەرێن ترک ئاستەنگ بکن وەکە ئێرش ل سەر خوە دیت و رێیێن وان بۆمبرێژ کرن.
بەرێ پەکەکێ ژ بۆ کو پێشیێ ل ئێریشێن ھەوایی بگرە چەپەرێن خوەیێن ل مەخموورێ ژ بۆی ئارتێشا ئیراقێ و ل شەنگالێ ژی ژ بۆی حەشدا شەعبی ھشت بوون. ل بەھدینان پەکەکێ قەبوول نەکر کو پێشمەرگە بێن گرێن ستراتەژی بگرن و ئالا کوردستانێ دالقینن.
پەکەکێ 12 پێشمەرگە شەھید کرن، رێیێن وان بۆمبرێژ کرن و خوەست پێشمەرگە لگەل وان بکەڤە ناڤا شەری دە. ل گەل ڤان ھەموو ئاژاوەگیریان ژی ھێزێن پێشمەرگە ژ شەرێ ل دژی پەکەکێ خوە دوور گرت. ھەر چقاس ئەڤە مافێ پێشمەرگە یێ رەوا و قانوونی بوو ژی، لێ ژ ناکۆکیا لگەل پەکەکێ دوور کەت.
د ئەنجام دە پەکەکێ تەرجیح کر کو ل شوونا ھەرێمێ رادەستی پێشمەرگەیان بکە، ھەرێم ژ بۆی ھێزێن چەکدارێن ترک ھێلا. ژ ئالیێ دن ڤە پێشمەرگە ژ بەر سەدەمێن کو دگۆت ئەم دێ راڤە بکن، ژ ناکۆکیێن ناڤبەرا پەکەکێ و ھێزێن ترکیێ دوور مان. ھێزێن پێشمەرگە ھەتا نھا ژی تەنێ د ئەرکا پاراستنا سڤیلان دە نە و رێ ل بەر بەلاڤبوونا ئۆپەراسیۆنێ بۆ دەڤەرێن سڤیلان دگرە.
ما راستە کو موراد قارایلان گۆتیە “پێشمەرگە بلا مە ئاستەنگ نەکن”؟
فەرماندارێ گشتی یێ ھەپەگێ و ھەمی ھێزێن لەشکەری یێن پەکەکێ موراد قارایلان د داخویانیەکێ دە گۆت: “پێشمەرگە رێ نادە کو ئەم ئێریش بکن و ئارتێشا ترک تێک ببن.” د ناڤ جەماوەرێ پەکەکێ دە و ب تایبەتی ژی ل باکورێ کوردستانێ کەسێن کو ب ڤێ ئاخافتنا (دەرەو) باوەر دکن ھەنە.
ب گشتی پەکەکە ل باکور ژی تێک چوو، کو رووبەرێ چییایێن ور ھەزار جاران ژ چییایێ گارە مەزنترە و گرسەیا وێ ژی 5 جار ژ یا باشوور زێدەترە. پەکەکێ ئەڤ تێکچوونا خوە یا باکوور گاڤ ب گاڤ ئانی باشوور. چ پەیوەندیا پەدەکێ ب تێکچوونا پەکەکێ نینە.
ب تایبەتی کەسێن کو خوەدیێ ھندەک زانیاریێن لەشکەری، جوگرافی و دیرۆکی نە، دزانن کو ئەڤە 30 سالن چیایێن خاخورکێ، ئاڤاشین، زاپ و حەفتەنین د دەستێ پەکەکێ دە بوون. لێ پەکەکێ ب بەرخوەدانەکا رۆژەکێ یان دو رۆژان شکەست و تەسلیم بوو. ما پێشمەرگە ژ شکەستنا پەکەکێ یا باکور یان ژی یا ھەرێمن پاراستنا مەدیا بەرپرسیارن؟ نێ یەک پێشمەرگە ژی ل ڤان ھەرێمان نە بوو. پەکەکێ ل ھەرێمێن پاراستنا مەدیایێ یێن د بن کۆنترۆلا خوە دە شکەستن خوار.
نھا ژی دخوازن ل دۆرا گوند، باژارۆک و تاخێن باشوور خوە ب جیھ بکن. یانی چاڤێ پەکەکێ ل ھەولێر، ئامێدیێ و دوھۆکێیە، نە ل سینۆرێ باکورە.
ئەگەر پێشی لێ نەیێ گرتن، پەکەکە دخوازە وەرە و لگەل ئارتێشا ترک ل دۆرا گۆرا تەحسین تاھا، ل قونتارا ناڤەندا باژارێ ئامێدیێ پەڤچوونا بکە. پێشمەرگە رێ ل بەر ڤێ یەکێ دگرە. دەما ڤێ یەکێ دکە ژی، ھەول ددە لگەل پەکەکێ ژ ناکۆکیان دوور بکەڤە.
پەکەکە د مەدیا و جوگرافیێ دە زەمینا پەڤچوونا لگەل پێشمەرگە ئامادە دکە. ژ ئالیێ دن ڤە پێشمەرگە ژ ڤێ رەوشێ دوور دسەکنە. قارایلان دخوازە تێکچوونا ھێزا کو ھەم ل باکور ھەم ژی ل باشوور فەرمانداریا وێ کریە، بخە ستوویێ ھێزێن پێشمەرگە.
بانگا تێکۆشینا ھەڤپار یا ل دژی دەولەتا ترک چقاسی گونجاوە؟
ھندەک دەردۆر بانگ دکن و دپرسن چما پەدەکە ل ھەمبەری دەولەتا ترک ھەلوەستێ نیشان نادە و لگەل گەریلایان شەرێ لەشکەرێ ترک ناکە. دەما کو ئەم ھەڤسەنگیا ھەرێمێ و ب تایبەتی ژی ھەلوەستا پەکەکێ بنرخینن، چ ئالیەکێ وێ یێ گونجاو نینە.
مژارا ئانالیزێ یا بەرفرەھتر ھەیە کو تێ دە ئیران و ئامەریکا د پاشپەردەیا ناکۆکیێن کو د ناڤبەرا ھێزێن چەکدارێن ترک و پەکەکێ دە خویا دکن دە نە. ژ بەر ڤێ یەکێ ئەم نکارن نە دەولەتا ترک و نە ژی لھەڤکرنا کو د ناڤبەرا پەکەکێ و چەکدارێن ترک دە تێ دیتن، تەنێ ب ھەست و بەرتەکان نیقاش بکن.
ئەم د ناڤ کەڤانێ دە ببێژن؛ داخویانییێن یەنەکێ یێن ل ھەمبەری ڤان پەڤچوونێن بەھدینانێ کو دبێژە “ئەم ل کێلەکا پەکەکێ ل دژی داگیرکەریا دەولەتا ترک بسەکنن” نە ل سەر ھەستێن وەلاتپارێزیێ نە. یەنەکە بنڤە بنڤە ژ دەولەتا ترک ریجا دکە کو ھەڤدیننێ لگەل بکە. ئالیێ ھەری گرینگ ژی تێکلیێن لگەل حەشدا شەعبی و ھێزێن ئیرانێ یە. ژ ئالیێ دن ڤە ژی ژ بۆ ھلبژارتنێن پارلامەنتۆیا کوردستانێ کو د 20 جۆتمەھێ دە دێ هێن کرن خەباتەکا پرۆپاگاندایێ یە. یەنەکە ژ بۆ بدەستخستنا دەنگان دخوازە ھەستێن کوردان بلڤینە. لێ وەکە بەشەک ژ ھێزێن ھەری دژە کورد یێن دەولەتا ئیراقێ ل دژی کوردستانێ تەڤدگەرە و د ھەمان دەمێ دە لگەل دەولەتا ترک ژی ل پەیوەندیان دگەرە.
چما پەکەکە دەولەتا ترک ل باکورێ کوردستانێ نادە سەکناندن؟
ھەلوەستا پەکەکێ یا ل ھەمبەری دەولەتا ترک ب ھەر ئاوایی ھەلوەستەکا سەختە و دوروویە. ل باکورێ کوردستانێ ل دژی دەولەتا ترک ھەلوەستەکا تۆپیەکوون نەگرت. پارلەمان و شارەدار ب دل و جان چەرخێن سیستەما دەولەتا ترک دزڤرینن. ل باکور یەک فیشەک ژی ناتەقە، نە ل چییا نە ژ ل باژاران. پەکەکەیا کو جەماوەرێ خوە ل دژی پەدەکێ بەر ب دەرگەھێ خابوور ڤە ئانی، جەماوەرێ خوە کۆم ناکە کو بەر ب بالافرخانەیا ئامەدێ بشینە کو ھەر رۆژ بالافرێن لەشکەری ئێرشی پەکەکێ دکن. ب کورتی پەکەکە ل ترکیێ و باکورێ کوردستانێ لگەل دەولەتا ترک نە تێکۆشینەکا لەشکەری و نە ژی سیاسی ناکە. تەسلیمی دەولەتا ترک بوویە.
چما پەکەکە ل رۆژئاڤا ل دژی داگیرکەرییا دەولەتا ترک شەری ناکە؟
ھەر وھا پەکەکە ل رۆژئاڤا لگەل دەولەتا ترک شەری ناکە. ترکیە جارەکە دن ھێرس بوو ھلبژارتنێن ل رۆژئاڤا کو دڤیابوو د 9 خزیرانێ دە هاتبانە کرن، بەریا ھەفتەیەکێ ھاتن باتەلکرن. ھەگەر پەکەکە دخوازە لگەل دەولەتا ترک سەرھشکیێ بکە، بلا ل دژی دەولەتا ترک دەرکەڤە و ل رۆژئاڤا ھلبژارتنان پێک بینە.
چەند سەد مەتران د ناڤبەرا نوقتەیێن یەپەگێ و نوقتەیێن لەشکەری یێن ترکیێ دە ھەنە و پەکەکە ل ور ئێریشی دەولەتا ترک ناکە. دبێژن ل رۆژئاڤا ب ھەزاران ھێزێن وان یێن چەکدار یێن ب ناڤێ ھەسەدە و یەپەگە ھەنە، لەوما دڤێت ئێریشی بارەگەھێن ترکیێ یێن ل رۆژئاڤا بکن و نەھێلن ترکیە ھەموو ھێزا خوە بینە سەر باشوور.
پەکەکە یەک ژ بەرتەکان ناکە. چما، ژ بەر کو یێن کو پیچەکێ ژ سیاسەتێ فام دکن دزانن کو راگھاندنا شەری ل دژی دەولەتێ نە کارێ زارۆکانە. ئیران و رەژیما ئەسەد ئێریشی بارەگەھێن دەولەتا ترک یێن ل رۆژئاڤا ناکن، ھەڤسەنگیێن ناڤنەتەوەیی دشۆپینن و ژ بۆ پێشی ل پێشکەتنا وێ بگرن ژی تشتەک نەکرن. رووس ژی راستەراست لگەل ترکیێ ناکەڤنە شەری. دەما کو رەوش ب ڤی رەنگییە، نەراستە کو مرۆڤ چاڤەرێ بکە کو پێشمەرگە ژی مینا رامبۆ چەکان ھلگرە و ب رێیێن لەشکەری ھەول بدە لگەل دەولەتا ترک شەری بدە دەستپێکرن. مرۆڤ دبێژە چما دەولەتا ترک ب رێیێن لەشکەری نایێ راوەستاندن، شاشە. کەسێن کو ڤێ یەکێ دبێژن یان پر ھەستیارن یان ژی خوەدیێ نیەتا خەرابن.
تەڤگەرا بارزانی ل دژی ترکییێ خستنە ناڤا شەر کۆمپلۆیە ل سەر ستاتویا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ
پەکەکە باش دزانە کو ئەگەر لگەل ترکیێ شەری بکە دێ رۆژئاڤا ب داوی ببە. ھەر وھا دیار دبە کو چاوا ژ عەفرین و سەرێکانیێ ڤەکشیا. نھا ھەولدانا کشاندنا پەدەکێ بۆ شەرێ ل دژی ترکیەیێ تەنێ بەشەکە ژ کۆمپلۆیا ل دژی ھەرێما کوردستانێ، پەدەکێ و تەڤگەرا بارزانی. دخوازن ھەڤسەنگیا کو تەڤگەرا بارزانی ب دیالەکتیکا “تێکلی-ناکۆکیێ” لگەل ھەر کەسێ پێوەندیدارە، تێک ببن و قەلس بکن.
دیرۆکا تێکۆشینێ یا سەد سالی، تەڤگەرا بارزانی کریە ھێزەک کو ژ پەدەکێ مەزنتر. بارزانی بەرێ بنیاتێ یێ ھەرێما کوردستانێ یە. گەر ئەڤە بھێتە رووخاندن دێ ستاتوویا کوردان ژی ژ ھۆلێ رابە. بەرێ ھەڤ دانە تەڤگەرا بارزانی یا لگەل ترکیەیێ کۆمپلۆیەکە ل دژی پێشەرۆژا باشوورێ کوردستانێ کو ژ چار ئالیان ڤە ھاتیە دۆرپێچکرن.
پەکەکە د سالا 1990 دە ژ ئالیێ دەولەتا ترک ڤە د وارێ لەشکەری دە تێک چوو و د سالا 1999 دە لگەل چوونا ئۆجالان بۆ ترکیەیێ ئەڤ رێخستن ب تەڤاھی ھاتە دەستەسەرکرن. پشتی سالێن 2000 باکورێ کوردستانێ د شەخسێ ئۆجالان دە ھات کەمباخکرن. 2016 پەکەکە دیسا د وارێ لەشکەری دە تێک چوو. پەڤچوونێن کو نھا ل سەر خەتا ئامێدیێ-دێرەلۆکێ دقەومن بۆ پەکەکێ درێژکرنا تەمەنێ ڤێ تێکچوونا خوەیە.
بنێرن، ھەکە کو ئەم ئۆجالان و دیرۆکا پەکەکێ یا د بن سێبەرا میتێ دە پاشگوھ بکن ژی، رەوشا راست ئەڤەیە: پەکەکە تێک چوو و ب قەدەرا باکورێ کوردستانێ لەیست. ب گشتی، ل ھەر دەرێ، یێن شکەستی ل پەی یێن شکاندی دمەشن. ل ئالیێ دن پەکەکە بانگ ل ھەموو کوردان دکە و دبێژە، وەرن لگەل من ھوون ژی شکەستنێ بینن. جەوھەری داخوازا پەکەکێ ئەڤەیە.
پەکەکە شریکێ حەشدا شەعبییە ژ بۆ لاوازکرنا پەدەکێ
ئەڤ پۆلیتیکایا پەکەکێ کو پەدەکێ دکێشە د ناڤا شەرەکی ل گەل ترکییێ ئەرکەکا کرێگرتییا نە. ژ ئالیێ دن پەکەکە دخوازە کو پەدەکە لگەل شیعەیان ئانکو حەشدا شەعبی بکەڤە ناڤا ناکۆکیان.
پێشمەرگە لگەل ھێزێن چەکدار یێن ترکیێ راستەراست بکەڤە ناڤا شەری، تێ واتەیا کو حەشدا شەعبی دەرباسی ھەولێرێ ببە. دەما حەشدا شەعبی بکەڤە ھەولێرێ چ دبە؟ پەکەکە ھەڤکارێ حەشدا شەعبییە. ھەلبەت پەکەکە وەکە کو ل شنگالێ دکە دێ جلووبەرگێن حەشدا شەعبی ل خوە بکە و ھەولێرێ ژ بۆی خوە بکە ناڤەندا رێخستنی. مینا ل شەنگالێ دکە. ھەلبەت ئەڤ سەناریۆیا ھەری خەرابە، لێ ئارمانجا وھا ژ پەکەکێ نە دوورە.
ھێزێن پێشمەرگە د دەما دۆرپێچا داعشێ یا سالا 2014 دە ب ھەستێن نەتەوی تەڤدگەریان و سەرۆک بارزانی ب خوە ھێزا پێشمەرگە شاند و ھەموو ھێزا ناڤدەولەتی یا تەڤگەرا بارزانی بەر ب کۆبانی ڤە رژاند. لێ پەکەکێ حوورمەت نەدا ڤێ خەباتا نەتەوەیی. نھا چما تەڤگەرا پەدەکێ دێ دیسا ھەمان تشتی بکە؟
تەڤگەرا بارزانی قادا سییاسەتێ راست دخوینە و لگەل ترکیەیێ ناکەڤە ناکۆکیان. ژ بۆ کوردان ھەلوەستا ھەری راست ئەڤە. نە ھەوجەیە کو باشوور لگەل ترکیێ شەری بکە.
د ئەنجام دە؛ پێشمەرگە نکارە ل گۆری ئەجیندایێن تاری یێن پەکەکێ تەڤبگەرە. ھێزێن پێشمەرگە پشتگری نادن پەکەکەیا کو ل گەرمیان، کەرکووک و بەغدایێ ژ بۆ لاوازکرنا پەدەکێ ل ئیراقێ لگەل حەشدا شەعبی ل ھەڤ کریە و ل شنگالێ حەشدا شەعبی ژی دپارێزە.
یێن کو دبێژن بلا پێشمەرگە ل کێلەکا گەریلا شەری بکن، دڤێت پێشی بانگ ل پەکەکێ بکن و ببێژن “ژ جھێن کو مەترسیا داگیرکرنێ ھەیە ڤەکشن، بلا پێشمەرگە وەرن ڤان ھەرێمان و ئالا کوردستانێ دالقینن.” بلا پەکەکە ڤەکێشە، وێ دەمێ تەڤگەرا بارزانی و ئیرادەیا سیاسی یا ل باشوور چارەسەرییێ ژ بۆ ھەموو کێشەیان ببینە.
ژ بۆ وێ یەکێ ژی باشترین ھەلوەستا ھێزێن پێشمەرگە د شەرێ د ناڤبەرا لەشکەرێ ترکیێ و پەکەکێ دە ئەوە کو لگەل ھەر کەسی بێی پەڤچوون پاراستنا خەلکێ بکە.
