نووری چەلیک

باب و کالێن مە ژ بەرێ دە گۆتنە “بەختێ رۆمێ تونەیە”. ژ 1071 شەرێ مەلەزگرێ بگرن ھەتا 1514 شەرێ چالدێرانێ، ژ ور بگرن ھەتا دامەزراندنا دەولەتا عۆسمانی (ئەتمانی)، و ژ عۆسمانی بگرن ھەتا ئیرۆ (کۆمارا ترکییێ) کورد تەنێ ب تشتەکی ھاتنە خاپاندن (ھەلبەت ژ بێاقلییا مە کوردایە). براتییا کورد و ترکان و براتییا ئوممەتێ (ئیسلامێ). ئیرۆ ژی ب ڤان چیرۆک و پروپاگاندایا دخوازن کوردان بخاپینن، وان ل دژی ئامەریکا و ئیسرایلێ، ل دژی پلان و پرۆژەیێن وان، ل دژی گوھەرتنا نەخشەیا رۆژھلاتا ناڤین و ئیحتیمالا زایینا کوردستانەک سەربخوە بکن مەرتال.

ئیرۆ گۆتن و ھەلوەستا سەرۆککۆمارێ ترکییێ ئەردۆگان و شریکێ وی دەولەت باخچەلی وەک دوبارە و سێبارەکرنا لیزتک و خەفکێن دەولەتا عۆسمانی دخوین. د 1514 دە، د شەرێ چاردێرانێ دە، پادیشاھێ عۆسمانی یاڤوز سولتان سەلیم ب سۆز و قەولێن براتییا عۆسمانی و ئوممەتێ، ب رێیا ئدریسێ بەدلیسی عەشیر و میرەکێن کورد کشاندن ئالییێ خوە و زۆرا حکمدارێ سەفەوی شاھ ئیسماعیلێ ئیرانێ بر. د دیرۆکێ دە کوردان خوە دابە ئالییێ کێ، ب سەر کەتنە. کورد د رۆژھلاتا ناڤین و د ناڤ سینۆرێن داگیرکەرێن کوردستانێ دە ھەبوون و ھێزەک بەربچاڤن. دەولەتێن وەک ئامەریکا و ھەڤپەیمانێن وێ ژی ب ئالیکاری و جانفیدایییا کوردان ل ھەرێمێ پشتا داعشێ شکاندن. ھەگەر کورد نەبوونا دا ئیرۆ داعش ل ھەرێمێ د چ رەوشێ دە با، دا ل چەند وەلاتان دەستھلاتدار با، کەس نزانە. ھەلبەت ئەردۆگان، باخچەلی و عاقلمەندێن وان ژی ڤێ یەکێ دزانن و دبینن.

ئەردۆگان و باخچەلی ژ ئالییەکی دەستێ براتییا کورد و ترکان، دەستێ براتییا ئوممەتێ درێژی کوردان دکن، بەحسا براتی و ئاشتییێ دکن، بەحسا پێڤاژۆیەک نوو دکن، ژ ئالییێ دن ئینکارا ھەبوونا کوردان دکن، ئێریشی وان دکن، زمانێ وان قەدەغە دکن، وان داڤێن زندانێ، گوند و باژارێن وان ب سەرێ وان دە درووخینن. واتە، ژ بەر جیھ ل وان تەنگ بوویە، وەک دەما عۆسمانی و لۆزانێ، دخوازن کوردان ب سۆز و قەولێن سەرگرتی، شاھیک و گرۆڤەر بخاپینن، وان ژ پلان و پرۆژەیێن ئیسرایل و ئامەریکایێ، ژ بەشدارییا گوھەرتنا نەخشەیا ھەرێمێ و سەرکەتنا پرۆژەیا مەزنا رۆژھلاتا ناڤین (بۆپ) دوور بخن. ھەر چقاسی بەری چەند سالان ئەردۆگان گۆتبوو “ئەز ھەڤسەرۆکێ پرۆژەیا بۆپێ مە” ژی، سیاسەتا کو ئیرۆ ل دژی ئامەریکا و ئیسرایلێ دکە و دمەشینە جیھێ پرس و گومانێیە. ئەڤ سیاسەت و دژایەتی تاکتیکە یان ستراتەژیکە ھەلبەت ئەم دێ د پێشەرۆژێ دە ببینن.

چما دبێژم “گەلۆ دێ چارەنڤیسا باب و باپیرێن مە هێت سەرێ مە؟”

نزانم نە د خوینا مە دە ھەیە، نزانم نە ئەم مێزین و سیاسەتا دنیایێ نزانن یان نکارن بپیڤن، نزانم نە ھنەکان ل سەر مە خوەندیە و نەعلەت ل مە باراندیە، ئەم کورد ب گۆتن و سۆزێن خەلکێ زوو دخاپن و زوو تێن خاپاندن. ھەگەر ئەم سۆز و لیزتک، دەک و دۆلابێن دەولەتا عۆسمانی دەینن ئالییەکی، پشتی تێکچوونا عۆسمانی و دامەزراندنا کۆمارا ترکییێ ژی ئەڤ خولقێ خاپاندنێ ژ ھش و لاشێ مە دەرنەکەتیە. مە ژ پاشەرۆژا خوە، ئانگۆ ژ رابردوویا خوە دەرس و تەجرووبە دەرنەخستیە و خویایە ئەم دێ ئیرۆ ژی دەرنەخن. وەک دبێژن، کەسێن کو ژ دیرۆکا خوە دەرسێ وەرنەگرن، نکارن پێشەرۆژا خوە ژی ببینن.

دیرۆکزان و ئاکادەمیسیەنێ ئامەریکی نیکۆلاس دانفۆرد د داخویانییەکا خوە دە دبێژە: “دەما مە دەولەتا عۆسمانی پارچە کری مە فەرسەندا دامەزراندنا دەولەتێ دا کوردان، لێ کوردان شەرێ مە کر.”

ئاھا راستییا مە کوردان د ڤان چەند گۆتنێن نیکۆلاس دانفۆرد دەیە.

ژ شەرێ جیھانێ و ھەتا ئیرۆ گەلەک جاران فەرسەندا دەولەتەک سەربخوە کەت دەستێ کوردان، یان ژی ئینگلیزان دان کوردان، لێ مە ئەو فەرسەند ژ دەستێ خوە رەڤاندن. چ د پێڤاژۆیا لۆزانێ دە بە، چ د تێکلی و شەرێ ب شێخ مەحموودێ بەرزەنجی دە بە، ئینگلیزان فەرسەندا دەولەتبوونێ دا مە. لێ وەک من ل ژۆر ژی گۆت، سۆز و قەولێن سەختە، چیرۆکێن براتییا عۆسمانی-ترکان ئەم ژ رێ دەرخستن و خاپاندن. ئینگلیزان خوەستن قرالییەتا کوردستانێ بدن شێخ مەحموود بەرزەنجی و کوردستانەک گرێدایی بریتانیایێ دامەزرینن. لێ تەلگرافا کو ئاتاتورک ژ 13 تەباخا 1919 دە ژ بۆ شێخ مەحموود بەرزەنجی شاندی، ھەر تشت سەرووبنێ ھەڤ کر و فەرسەندا کو ئینگلیزان ددا کوردان بادلھەوا چوو. ئەتاتورک ژی د تەلگرافا خوە دە وەک رایەدارێن ئیرۆ بەحسا براتییا ترک و کوردان، بەحسا براتییا ئوممەتێ و شەرێ ل دژی ئینگلیزان دکر. ئیرۆ ژی رایەدارێن ترکییێ ب ھەمان گۆتن و سۆزێن شاھیک و گرۆڤەر، ل دژی گوھەرتنا نەخشەیا رۆژھلاتا ناڤین، ل دژی پلانێن ئامەریکا و ئیسرایلێ و ل دژی کوردستانەک سەربخوە کوردان سۆر دکن.

دەستێ کو ئیرۆ ئەردۆگان و باخچەلی درێژی کوردان دکە نە ژ بۆ ئاشتییەک ماییندە و ناسکرنا حەق و حقووقێ مللەتێ کوردە. ژ بۆ دلێ کوردان خوەش بکن و د ئارمانجا خوە دە ب سەر بکەڤن. ژ بۆ بگھێن ئارمانجا خوە دبە کو قیما خوە ب ھندەک گاڤێن پچووک وەک پەروەردەیا مافێ ب زمانێ کوردی ( ئەو ژی ھەتا ئاستەکێ)، گوھەرتنا ناڤێن گوند و باژارێن کورد، ئەشکەرەکرنا گۆر و مەزەلێن مەزنێن کورد (وەک شێخ سەعید، سەیید رزا، سەعیدێ کوردی و وەکی دن) بینن. لێ ناسکرنا ناسنامەیا کوردی، گوھەرتنا ماکزاگۆنەک کو د بەرژەوەندییا کوردان دە بە، ئاشتییەک راستەقین تەنێ چیرۆکێن دوبارەکری نە.

ئەڤ پلانا کو د ئاساسێ خوە دە پلانا دەولەتا ئەساسی (دەولەتا کوور)ە، کو جەهەپە، دەم و ئۆجالان ژی دگەلدانە و ب دەستێ ئەردۆگان و باخچەلی کەتیە رۆژەڤێ، ب ئارمانجا سێ ئەساسان تێ مەشاندن. یەک ژێ، دخوازن د ھلبژارتنێن پێشەرۆژێ دە ئەردۆگان جارەک دن وەک سەرۆککۆمار بدن ھلبژارتن. دودۆ، ژ بۆ نەیێن دارزاندن، ژ بۆ دەرنەکەڤن پێشبەری دیوانا عەدالەتێ و نەیێن دەستەسەرکرن، دخوازن د مەجلیسێ دە ب دەنگێن دەمێ و ھندەک وەکیلێن جەهەپێ، ب دەنگێ 360 وەکیلان ماکزاگۆنەکێ ل گۆر حەساب و بەرژەوەندییێن خوە چێکن. سێ و یا ھەری گرینگ ژی، دەولەت دخوازە پەکەکەیا کو گوھدارییا ئۆجالان ناکە، پەکەکەیا کو ژ کۆنترۆلا ئۆجالان و دەولەتێ دەرکەتیە و کەتیە بن کۆنترۆلا ھێز و دەولەتێن دن، دیسا تێخە بن کۆنترۆلا خوە و وێ ل دژی پارچەبوونا سوورییە و ئیرانێ (کوردستانەک فەدەرال یان سەربخوە) بکە بەند و ئاستەنگ. پەکەکە ئیرۆ چار گرووپن. گرووپا ترکییێ ئۆجالان و دەم، گرووپا ئیرانێ (قەندیل)، گرووپا رۆژئاڤا پەیەدە و گرووپا ئەورۆپایێ کەجەکێ. ھەر چقاسی ھەموو ئالی ئۆجالان ژ خوە رە وەک سەرۆک ببینن ژی، ئۆجالان تەنێ وەک سەمبۆل ژ خوە رە ب کار تینن و کەس نەما گوھ ددە ئۆجالان. ھەلبەت ئەڤ یەک نە د بەرژەوەندییا دەولەتا ترک دەیە.

ھەگەر سوورییە پارچە ببە دێ ببە سێ ھەرێم. ھەرێما کورد، ھەرێما سونی و ھەرێما عەلەوی (مالباتا ئەسەد و عەلەوییێن دن)، واتە، سێ فەدەراسیۆن یان ژی سێ دەولەت. ھەروەھا ل ئیرانێ ژی ھەمان ترس ھەیە. پارچەبوونا ئیرانێ دیسا دێ ب خوە رە کوردستانەک فەدەرال یان کوردستانەک سەربخوە بینە و دێ ئیران ببە 3-4 پارچە (کورد، ئازەری بەلووجی و عەرەب). ژ خوە سەدەما کو سەرۆککۆمارێ نوویێ ئیرانێ مەسعوود پزەشکییان گۆتبوو “ھەگەر ئەم نەبن یەک دێ کورد کوردستانێ دامەزرینن، دێ ئیران پارچە ببە و دەولەتەک ب ناڤێ ئیرانێ نامینە” ئەڤ ترسەیە. و ترسا دەولەتا ترک ژی ھەمان ترسە. ھەلبەت دەولەتا ترک نە خەشیمە، خوەدییێ عاقلەکی کوور و سەرپێھاتییەک سەد سالایە. دزانە کو پشتی ئیرانێ دێ دۆر بێ وێ ژی. ژ بەر ڤێ، ژ نھا دە حەسابا خوە و 50 سالێن پێش دکە و ب دەستەکا کوردان دخوازە ب کەڤرەکی 3-4 چووکان بکوژە.

دەستھلاتدارییا کو ئیرۆ ڤان حەساب و پلانان دکە، نە تەنێ کوردێن باکور، ھەروەھا دخوازە کوردێن باشوور ژی، ب تایبەت پەدەکێ و بارزانییان ژی بکە ھەڤپار و شریکێ پلان و پرۆژەیێن خوە. پشتی بانگا باخچەلی و ئەردۆگان، سەردانا ئەنقەرێ یا سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ نێچیرڤان بارزانی نە بێ سەدەمە. خویایە ل ڤر ئەرک و مسیۆنەک دانە نێچیرڤان بارزانی ژی. ھەگەر ھات و براستی پەکەکێ چەک دانی، ل باشوور ژ بۆ بجیھکرن و مسۆگەرکرنا رێڤەبر و چەکدارێن پەکەکێ، بارزانی وەک قاسد و گارانتۆر تێ دیتن یان تێ ئامادە کرن. و ھەروەھا ھەگەر شەرت و مەرجێن ھەرێمێ کامل بوون، ئیحتیمالا کو بارزانی و پەدەکە ھەرێما کو د بن دەستھلاتدارییا وان دەیە (ژ دەرڤەیی یەنەکێ و ھەرێما وێ) ب ترکییێ رە فەدەراسیۆنەکێ چێکن و تێکەڤن بن کۆنترۆلا وێ ژی. ئەڤ ژی ئیحتیمال و پێشبینییەک پێشەرۆژێیە.

ب کورتی و کورمانجی؛ خوەدێ بکم عاقووبەتا باب وباپیرێن مە نەهێت سەرێ مە. دڤێت ئەم عاقووبەتا باب و کالێن خوە نەینن سەرێ خوە و ژ خەلکێ رە نەبن پەیا و پێلیزتۆکێن ھەمان چیرۆکێن براتییەک خەیالی. براتییا راستەقین ب فەرمی و زاگۆنی ناسکرنا ناسنامە، زمان، دیرۆک و ھەبوونا کوردان گەنگازە. ب ناسکرنا حەق و حقووقێ کوردێن ھەر چار پارچەیێن کوردستانێیە گەنگازە. ھەگەر ل سەر ڤی ئەساسی دەستەک درێژی کوردان ببە ھەلبەت دڤێت ئەم وی دەستی بگرن و بھەژینن. یان نا، دەستێ کو دیسا وەک بەرێ ل سەر ئەساسێ تونەکرن و ئینکارکرنا کوردان بێ درێژکرن، ژ دەک و دۆلاب، و ژ خاپاندنێ پێ ڤە نە تو تشتە، وەسسەلام…

“نڤیس ب تەڤاھی ژ فکر و رامانێن نڤیسکار پێک تێ. دارکا مازی تەنێ نڤیسێ دوەشینە”