سمکۆ عەبدولعەزیزی
ب بۆنەیا رۆژا ژنێن جیهانێ، عەڤدللا ئۆجالان پەیامەک هەستیار ئاراستەی ژنان ب گشتی و ژنێن کورد ب تایبەتی کر، د ڤێ پەیامێ دە پیرۆزباهی ل ژنان کر و جارەکە دن تەکەز کر، ژن سەنەرێ پرۆژەیا رزگارییا سۆسیالیزمێ یە.
د ڤێ پەیامێ دە راستە کو پرسا ژنێ و ئاستەنگێن دکەڤن د رێیا وێ دە بووبوو ماسکەیێ پەیامێ، لێ بەلێ پەیام یا ڤالا نەبوو ژ پارادۆکسا فەلسەفی و شۆڤینیزمەک ڤەشارتی تێ دە بوو. د ڤێ پەیامێ دە پرسیارەک بنگەهین سەرهلددە، پرسیار ژی ئەڤە: “گەلۆ زەلام د پێگەهێ خوە یێ دەستهلاتداریێ دە دکارە پەیامەکێ ل سەر رزگاربوونا ژنێ بنڤیسە بێی کو بکەڤە بن باندۆرا هەگمۆنیا خوە یان زالبوونا ل سەر ژنێ؟”
دەما عەڤدللا ژنێ دکە “گەردۆن، یەکەم ئافرینەر، هەبوونا پیرۆز”، ب ڤێ یەکێ ئازادیێ نادە ژنێ، بەلکو ژنێ تێخە بن باندۆرا چەڤەنگبوونێ یا نەچالاک و یا بێ کار و نە ئازاد دە.”
ل سەر ڤێ یەکێ فیلسۆفا فەرەنسی “سیمۆن دیبوفوار” ئەم هشیار کرنە و دبێژە: “ژن ژ داییک نەبوویە هەیا کو ژن بە، بەلکو وەها لێ تێ کرن کو ژن بە”، دەما ژنێ وەکە چەڤەنگ دەردخن پێش ئەو ب خوە دبە شێوەیەک ژ شێوەیێن ماتریال بوون و دوورخستنێ، ژ بەر کو وێ دەمێ ل سەر ژنێ تێ سەپاندن کو ببە بووکەکە پلاستیکی ل شوونا وێ یەکێ کو دانپێدانێ بکن ژن هەبوونەکە دیرۆکی یا شۆرەشگیری یا چەندین ئالییە.
عەڤدللا د پەیاما خوە دە ووسا خویا دکە ئەو ئازادیا ژنێ بەرچاڤ دکە، د ڤر دە ووسا خویا دبە کو شۆرەشا ژنێ ب تەنێ ب دەستێ زلامێن شۆرەشگەر تێ دیار خستن، ئەڤ ب خوە سەرخوەبوونا ژنێ تێک ددە، هەر وەکە نانسی فریزر یا فیلسۆفا ئامەریکی دبێژە، “ت گۆتارەکە شۆرەشگێری ژ پێگەهەک گرسەیی یێ هەمەرەنگ پێک نایێ، بەلکو ژ پێگەهەک دەستهەلاتا تاکەکەسی پێک تێ و زوو خوە دگوهەرە ژ بۆی پەیداکرنا رێیەکە نوو ژ بۆی کۆنترۆلکرنێ، گەر خوە کراسەک پێشڤەروویی ژی ل بەر خوە کربە.”
پڕ گۆتار هەنە ل سەر وێنەیێ ژنێ یێ دیرۆکی و میتۆلۆژیایا ژنێ تێ بەرچاڤکرن، وەکە “خوەداوەندیا دایکێ، شاژن، ژنا ناڤ مالێ”، لێ ئەڤ گۆتار تەڤ دکەڤن بن ئاشۆپا زلامی ل سەر ژنێ، ئەڤ نابە راستییا رۆژانە یا ژنێ، ئەم دکارن هەوارا خوە بگهینن جاک دریدا یێ فەرەنسی کو وەرە هەڤکارییا مە بکە ل سەر ڤاڤارتنا زمانێ دەستهلاتداریێ، جاک دریدا ئێماژە ب وێ یەکێ دکە کو بکارئانینا تێگەهێن مەزن و ئیدیال “نموونەیی” دبن رێبازەکە دەستهلاداریا چەڤەنگی کو وەرگری ژ راستیا تەکۆشینێ دوور تێخە.
د پەیاما عەڤدللا دە پەیاما ژنێ تونەیە، ب تەنێ ژن ژ بۆی گوهدارییێ و باوریێ و جیبجیکرنێ هاتیە بکارئانین، یانی کارێ ژنێ ئەڤە کو ب تەنێ باهوەر بکە و گوهداری بکە و ئەنجام بدە، نە وەک ژن ببە ئالیێ هزرکرن و سەرکێشیێ و مەرجێن خوە دەینت، ئەڤ دابەشکرنا رۆلا هەڤپشکیێ یا کو عەڤدللا د پەیاما خوە دە باس دکە ژناڤ دبە، ئانکو د پەیاما وی دە دیار دبە کا چقاس ئۆجالان کەسەک شۆڤینیزم و دووئالیزمە.
ماریا لۆغنس فیلسۆفا ئارژانتینایێ ژی د وێ باوەریێ دە یە کو شووناسا ژنێ ژ “نەژاد، چین و ئەزموونا وێ یا ناڤخوەیی” نایێ ڤەقەتین، ژ بەر ڤێ یەکێ پرسگرێکا ژنێ چقاس ئالۆز بە ژی ب پەیامەکێ نایێ جارەسەرکرن، راستە عەڤدللا پڕ ب هویری باسی دیرۆکا ژنێ کریە، لێ ئەڤ یەک جیهێ هەمەرەنگییا ژنێ باگرە، بەلکو میناکا ژنا “ئەبستراک” جارەکە دن ژ داییک دبە، مەبەست ژ ژنا ئەبستراک ئەو ژنە یا کو مفا ژ سەربۆران نابینە و ب تەنێ خوە ب هێڤییا گۆتارێن ئامادەکری ڤە دهێلە نە وەک خوە بگوهەرە و ئەو ب خوە گۆتاران ژ خوە رە بنڤیسە.
تەڤی کو پەیاما ئۆجالان تژییە ژ گۆتنێن بەدەو و خوەش و ئارمانجێن پیرۆز، لێ ئەڤ پەیام وەکە خەفکەکێ یە و ئەم دکارن وەکە خەفکا شۆڤینیزما نەرم ب ناڤ بکین.
شۆڤینیزما نەرم رەنگەک ژ رەنگێن سەردەوتیا چەڤەنگییە کو ژێ رە دبێژن رزگاری، لێ بەلێ د راستیێ دە دەستهلات ل سەر تێ سەپاندن.
رزگاربوونا ژنێ ب تەنێ ب حەزکرنا کەسێ بەرامبەر بۆ ژنێ، یان روومەتگرتنا ژنێ یان ژی بەرچاڤکرنا هن مەتۆدان بۆ ژنێ نایێ هەبوونێ، بەلکو ئەڤ یەک ب ئەشکەرە ناسکرنا مافێ ژنێ و پێدانا تەڤ مافێن وێ کو ببە دەنگەک سەربخوە و کاریگەر تێ هەبوونێ. ئەڤ دەنگ ژی بلند نابە هەیا کو دەنگێ زەلامی بۆ دەمەکی نەیێ بێدەنگکرن، هەیا کو ژن ل داویێ بکاربە ببهیسە کو ئەو نە چەڤەنگە بەلکو مرۆڤە.
