دەستوورێ ترکیێ.. ئینکارا کوردان و خه‌یالا ئۆجالان
ماددەیا دوێ ژ دەستوورێ بنگەهین یێ ترکیێ دبێژیت: تركیه کۆمارەکا دیمۆكراتی علمانی یه… لێ ژ بۆ کێ؟ – د دوریاتییا راڤەکرنێ و ئینکارکرنا کیانان دا.
کۆمارا تركیێ دەولەتەکا دیمۆكراسی یه، سکولاریزم و جڤاکی یە کو پشتبه‌ستنێ ب سەردەستییا یاسایێ، رێزگرتنا ل مافێن مرۆڤی و پرەنسیبێن نەتەوەپەرست یێن مسته‌فا كه‌مال ئاتاتورک دكه‌ت.
دبیت ئەڤ تێكسته وه‌ها خویا بکەت هەر وەکی کو ژ دەستوورەکێ مودێرن یێ دەولەتەکا لیبرال هاتیە وه‌رگرتن.
لێ گاڤا ئەڤ وەسفه ب “پرەنسیبێن نەتەوەپەرەست” یێن ئاتاتورک ڤە بهێته گرێدان، دیمۆكراسی دبیته ماسک، سکولاریزم ژی دبیته نه‌ریته‌كێ ب زۆری، و “مافێن مرۆڤی” ژی دبنه ئیمتیازەک کو ب ناسنامەیا ترکی ڤە گرێدایی بن.
ئه‌رێ ب راستی ژی دیمۆكراسی دشێت ب نەتەوەیەكا ب تنێ بهێته ئاڤاکرن؟
ئه‌رێ بلندکرنا ئالایێ سکولاریزمێ به‌رئاقله دەمێ کو دەستوور ناسکرنا زمانێ زێدەتری 20 میلیۆن وەلاتیێن کورد قەدەغە بکەت؟
کۆمارەک ب رامانه‌كا دوئالی: د ناڤبەرا یاسا و پیرۆزیێ دا
مادده‌یا دوێ هەول ددەت کو ترکیێ وەکی دەولەتەکا مۆدێرن و سڤیل پێشكێش بکەت، لێ دەمێ کو “پرەنسیبێن نه‌ته‌وه‌په‌رست یێن ئاتاتورک” د ناڤ مه‌رجێن دامەزراندنا خوە دا هه‌لبگریت، ئەو ڤی بنگەهی ته‌مام بەرەڤاژی دکەت.
ئەڤ پرەنسیبه ب دیرۆکی ل سەر بنگەهێ رامانا ناسنامەیەکا ئێکگرتی یا ترکی، حه‌لاندنا نەتەوەیی یا ب زۆری و ئینکارکرنا هەر تشتێ نە-ترکی یە.
ب ڤی ره‌نگی، ئەم روو ب روویی دەولەتەکێ دبین كو خۆ وەک دیمۆکراسی پێناسە دکەت، لێ د هه‌مان ده‌م دا رەد دکەت کو خۆ ب چ گەلێن دی ژ بلی گەلێ ترک بده‌ته نیاسین. ئەڤه ناکۆکیەکا فەلسەفی یا کوژەرە. “دیمۆکراسیەکا ئێك-ناسنامەیی”نە دیمۆکراسیە، لێ دەستهلاتداریەکا نەتەوەپەرەست یا ڤەشارتییە.
مافێن مرۆڤی د دەستوورەکێ کو گەلان ئینکار دکەت دا؟
مادده‌یا دوێ ژ ده‌ستوورێ تركیێ بەحسا “رێزگرتنا ل مافێن مرۆڤی” دکەت، لێ ئەڤ مافه چنە، دەمێ کو زارۆکێن کورد ژ خواندنا ب زمانێ دایکێ دهێنه ئاستەنگکرن؟
دەمێ ئەو کەسێن کو ب کوردی دسترن دهێنه گرتن؟
دەمێ ل پارتییێن کوردی قەدەغە بیت کو خوە وەکی “کوردستان” ب ناڤ بکه‌ن؟
دەمێ دەولەت هەر تشته‌كێ ل دەرڤەیی ناسنامەیا ترکی وەکی گەف ل سەر ئێكه‌تییا وه‌لاتی دبینیت؟
ئیدیعاکرنا رێزگرتنا ل مافێن مرۆڤی د هەمان دەمی دا ئینکارکرنا مافێ چارەنووسی، مافێ ناسنامەیا چاندی، مافێ زمانی و مافێ دەربرینێ جوره ئاخفتنه‌كا دوسه‌ره کو ژ لایێ George Orwell ڤە د پرتووکا وی یا “1984” دا هاتیە ڤەگۆتن: زمان دبیته ئالاڤه‌كێ خاپاندنێ، نەیێ عەدالەتێ.
فەلسەفەیا یاسایی: ما یاسایه‌ك دشێت دادپەروەر بیت هه‌گەر ئەو ل سەر ئیستیسنایان هاتبیته ئاڤاكرن؟
هەر سیسته‌مه‌كێ یاسایی – وەکی کو Habermas مە فێر دکەت – دڤێت ژ پرەنسیبێ ناسکرنا هه‌ڤپشك دەربکەڤیت، نە كو ژ جوداکاریێ.
لێ، دەستوورێ بنگەهین یێ ترکیێ ب ئاشكه‌رایی دیار دکەت کو دەولەت ل سەر “پرەنسیبێن نەتەوەیی”یە، نە ل سەر “فره وەلاتیبوونێ یه”، کو یاسایێ ب خۆ دکەته ئالاڤێ سەردەستییا نەتەوەیی.
یاسایه‌ك کو فره گەلان ناس ناکەت، نە ب ناڤێ گەل، لێ ب ناڤێ “یەک گەلێ چێکری” دهێته برێڤەبرن.
عه‌بدوللا ئۆجالان و ئەفسانەیا دەولەتا سڤیل یا بێی نەتەوەپەرستی
ئۆجالان بەحسێ “دەولەتەکا جڤاکی” دکەت کو نە ل سەر نەتەوەپەرستیێ، لێ ل سەر “رێڤەبرنا جڤاکی” هاتیە ئاڤاکرن. ئەو هەول ددەت کو “دەولەتا قانوونی” بۆ “کۆمونەکا نە-هەرەمەکی”. ئانكو رێڤەبەریێن هەرێمی بگوهۆریت.
لێ چاوا دەولەتا نەتەوەیی بێی هه‌لوەشاندنا ناڤەندیبوونا یاسایی ئه‌وا کو کوردان ئینكار و ره‌د دكه‌ت، بهێته هه‌لوەشاندن؟
دەولەت نە بتنێ دەستهه‌لاتەکه، لێ چیرۆکەکە – چیرۆکا ئەم کینه.
هەتا کو ئەڤ چیرۆکه سه‌ر و ژ نوو نه‌هێته نڤیسین، ب پشكدارییا هەموو پێکهاتەیان، هەر داخوازه‌كا ژ بۆ دەرباسکرنا دەولەتا نەتەوەیی دێ وەک جوانكرنا راستیێ مینیت، نە كو دێ بیته رەخنەیەک ل سەر وێ.
دیمۆکراسیا راسته‌قینه: ژ ناسکرنێ بەر ب رێككه‌فتنه‌كا جڤاکی یا نوو
ژ بۆ کو کۆمار ب راستی دیمۆکراسی بیت، پێدڤییه ئەو ل سەر ڤان بنگەهان بهێته دامه‌زراندن:
ناسکرنا گەلێ کورد وەکی پێکهاتەیەکا دامەزرێنەر.
سازکرنا زمانێ کوردی وەکی زمانەکێ فەرمی.
مسۆگەرکرنا پرسێن چاندی و سیاسی.
جوداکرنا نەتەوەپەرستیێ ژ بنگه‌هێ دەستووری یێ دەولەتێ.
تنێ ل وی دەمی ئەم دشێین بەحسێ دەولەتەکا دیمۆکراسی بکه‌ین، نە کۆمارەکا کو بەحسێ ئازادییان دکەت لێ ئینکارکرنێ ب ناڤێ یاسایێ دکەت.
ئەنجام: هەر سەکولاریزمەک کو رێزێ ل پڕرەنگیێ نه‌گریت، ئۆلەکێ نەتەوەیی یە.
مادده‌یا دوێ ژ دەستوورێ بنگەهین یێ ترکیێ دیمۆکراسیێ دكه‌ته روویەک و “سکولاریزمێ” ژی دكه‌ته ئالاڤه‌كێ نەتەوەپەرەستیێ ژ بۆ ئینکارکرنا یێ دی.
گۆتارا ئۆجالان – دەمێ کو داخوازا گوهۆرینه‌كا رادیکال یا ڤی تێكستی نه‌كه‌ت – دبیته گۆتارەکا لهەڤهاتنێ، نە یا ئازادکەر.
کورد نە پێدڤی ب “رەخنەیەکێ نه ل سەر دەولەتا نەتەوەیی”، لێ پێدڤی ب ناسکرنا سیاسی یا ناسنامەیا خۆ، زمانێ خۆ و مافێ خۆ یێ دیارکرنا چارەنووسی د ناڤا دەولەتەکا پڕرەنگ و سڤیل دا نە.
