د 17ێ تیرمەھێ دە، ب فەرمانا دەولەت باخچەلی، ئالایێن مەھەپێ و پۆستەرێن دەولەت باخچەلی ل سەر دیوارێن دییاربەکرێ ھاتن دالقاندن. ئەڤ بوویەرا کو خویا دکە تشتەکی ئاسایییە نیشانەکا گرینگە ژ بۆ تێگھیشتنا وان گوھەرتنێن سیاسی و جڤاکی یێن د ناڤ کوردان دە. ژ بەر کو پێش نها ژ ئالیێ لوردان ڤە رێ ب سیاسەتمەدارێن مەهەپێ نەدهات دایین دەرباسی ناڤا باژارێ دیاربەکرێ ببن، نها چ قەومی کو ئەڤ جیهێ کو کوردێن باکور ژێ رە دبێژن پایتەختێ مەیە مەھەپە تێ و ب ئازادی ئالایێن خوە ل ور بلند دکە؟
ژ بۆ فێمکرنا ڤێ یەکێ، دەسپێکێ پێدڤی کو ئەم دیرۆکەکا کورت یا مەھەپێ لێکۆلین بکین.
پارتیا نژادپەرەست یا ترکیێ مەهەپە د سالا 1969ێ دە ژ ئالیێ ئالپارسلان توورکێش، کو ئەفسەرەکی ئارتێشا ترکیەیێ بوو هات دامەزراندن، ئەڤ پارتیە ب کاراکتەرێ خوەیێ ئولترا نەتەوەپەرەست، راستگر، موحافەزەکار و نیۆفاشیست تێ ناسین، پارتییێ چەند جاران ناڤێ خوە گوھەرت، د داویێ دە بوو پارتیا تەڤگەرا نەتەوەپەرەست (مەھەپە). ھەر چقاس مەھەپە وەکی پارتی بهێت بناڤکرن ژی، لێ ئەو ژ پارتیەکێ پترە. ئەو ب تەنا سەرێ خوە چ جاران نەبوو دەستهلاتدار ل ترکیەیێ، لێ د دیرۆکا سیاسی یا ترکیەیێ دە ھەر گاڤ رۆلەکا دیارکەر لیستیە. ئەو خوەدیێ گەلەک گرووپێن چەکدارە، تێکلیێن خورت لگەل مافیایا هەنە، و دەست د کوشتنا ب سەدان شۆرەشگەرێن ترک و کورد هەیە. هەتتا کۆمکوژیا مەرەشێ ژ ئالیێ ڤێ پارتیێ ڤە هاتبوو ئۆرگانیزە کرن. ئەڤ پارتیە ھەر تم وەکی درێژەپیدەرا سیاسەتا دەولەتێ تەڤگەریایە و بەشەک ژ دەولەتا کوور یا ترکیەیێ بوویە.
د ڤی واری دە، مەھەپە وەکی دژمنەکی ھەڤپار یێ کورد، عەلەوی و چەپگرێن ترک ھاتیە دیتن. ژ بەر ڤێ یەکێ، کورد ھەر تم ل دژی مەھەپێ دەرکەتنە. د سالا 1975ێ دە، دەما کو ئالپارسلان توورکێش جیگرێ سەرۆکوەزیر بوو، ئەو ژ بۆ میتینگەکێ ھات دییاربەکرێ. وی ژ مەدیایێ رە گۆت، “ئەز دچم مۆسکۆیا بچووک.” جوانێن کورد ژ سیڤەرەک، سیلڤان، ئەرگانێ، باتمان و مەلەتیێ ھاتن دییاربەکرێ و رێ ل بەر ئالپارسلان توورکێش گرتن کو بکەڤە باژێری.
ھوون دزانن کێ ئالپارسلان توورکێش ئاستەنگ کر؟ ئەو کەسێن کو رێ ل بەر فاشیستێن ترک گرتین کاوا، شۆرەشگەرێن کوردستانێ، رزگاری، دەدەکەدە و کوک بوون. وێ دەمێ، پەکەکە هێژ نەهاتبوو دامەزراندن. ژ بەر ڤێ یەکێ، د ناڤ وان کەسێن کو پێشەنگیا خوەپێشاندانان دکرن دە کی ھەبوون؟ سەرۆکێ کاوا «فەرید ئوزون» د ناڤ وان کەسان دە بوو کو د دەستپێکێ دە لگەل لەشکەران پەڤچوون. سێ سال شووندا، د 22ێ مژدارا 1978 دە، فەرید ئوزون ژ ھێلا پەکەکێ ڤە ھاتە کوشتن. «ئەرپ کاراھان» ژی د ناڤ سەرۆکێن DDKD و پەدەکە-ترکیێ دە بوو. «وەدات ئایدن» ژ ھێلا دەولەتا ترک ڤە ھاتە کوشتن. ما نە بالکێشە؟ ھندەک ژ وان کەسێن کو رەد کرن کو ئالپارسلان توورکێش بکەڤە دییاربەکرێ ژ ھێلا پەکەکێ ڤە ھاتن کوشتن، یێن دن ژی ژ ھێلا دەولەتا ترک ڤە.
ئالپارسلان توورکێش د سالا 1995 دە ھەول دا کو دیسا بکەڤە دییاربەکرێ. ل گۆری چاڤکانیان، ئەو ژ ھێلا 2.000 لەشکەران ڤە دھات پاراستن. وی د پشتا بارهەلگرەکێ دە گۆتارەک 15 خۆلەکی پێشکێش کر و پشترە یەکسەر ژ باژێری دەرکەت.
پشتی 50 سالان، ئالایێن مەھەپێ ل دییاربەکرێ، ھەتا ل سەر دیوارێن سوورا ئامەدێ، ب ئازادی ل با دبن. ل جۆلەمێرگێ د داوەتەکێ دە سترانەک تێ لێخستن و ناڤێن “ئۆجالان و باخچەلی” ب ھەڤ رە تێن گۆتن. ل شرنەخێ پارکەک ب ناڤێ دەولەت باخچەلی ھاتیە بناڤکرن. دبە کو ھندەک کەس ڤێ یەکێ وەکی پێدڤیەکا دەمۆکراسیێ ببینن. لێ نا، ئەڤە نە دەمۆکراسییە. ئەڤە خالەکا ھلوەشینێیە کو گەلێ کورد گھیشتیە وێ ئاستێ، یان ژی ئەو ئانینە وێ ئاستێ.
پەکەکە ئیدیعا دکە، “کوردبوون بەری مە قەدیابوو؛ مە کورد ڤەژاندن.” لێبەلێ، نێرینەکا بچووک ل دیرۆکێ ب زەلالی نیشان ددە کو ئەڤ نە وسایە. کورد بەری پەکەکێ ھێژ رادیکالتر و کوردپەروەرتر بوون. عەبدوللاھ ئۆجالان و پەکەکێ برینەک بێچارە ل سەر سۆسیۆلۆژیا کوردان چێکریە، کو دەربەیەک مەزن ل ھشمەندیا نەتەوەیی یا کورد خستیە. پرتووکێن ئۆجالان، ب تایبەتی یێن کو پشتی سالا 2000ێ ل ئیمرالیێ ھاتینە نڤیساندن، 25 سالن ب زانابوون ل سەر گەلێ کورد تێنە فەرزکرن و ھەول دهێت دایین کو “ناسنامەیا نەتەوەیی یا کوردان قەلس بکن و وان نەچار بکن کو ببن بەشەک ژ ناسنامەیا ترکیەیێ.” بانگێن داوی یێن ئۆجالان ژ بۆ دوورخستنا کوردان ژی ب ڤێ یەکێ ڤە گرێدایی نە. مخابن، خەلکێ باکورێ کوردستانێ نکارن ڤێ راستیێ ببینن، یان ژی ھەکە ببینن ژی، ژ شەر پر وەستیاینە، ب رەنگەکی کو نکارن دەنگێ خوە دەرخن.
