لەو ڕۆژەی پەکەکە دامەزراوە تا ئەمڕۆ، کارەکانی خۆی بە پێی ئەو بەرنامەیە ئەنجامداوە کە تورکەکان بۆیان داناوە.
بووبێ ئەسەر
ئێمە وێکڕا تا ڕادەیەک لە دامەزراندنی زیندانی دیاربەکر تێگەیشتین. ئێستا، وردە وردە دەگەڕێینەوە سەر دامەزراندنی پەکەکە، کەوا بناغەی ڕێکخراوەیی خۆی لەو زیندانە وەرگرتبوو. ئامانج و مەبەستەکانی، کێ و چۆناوچۆن دایمەزراندووە و هەتا ئێستا لە هەر چوار پارچەکەدا چ ماڵوێرانییەکی بەسەر گەلی کورددا هێناوە، لە هەموویان ئاگادارتان دەکەمەوە بۆ ئەوەی میللەتەکەمان ئیدی باشتر ئەم پەکەکەیە بناسێت کە وەکوو ڤایرۆس بەربووەتە گیانی کوردەوە.
بۆ ئەوەی باشتر لە دۆخی باکووری کوردستان و مێژووەکەی تێبگەین، پێویستە تاڕادەیەک ئاوڕ لە قۆناغە جیاکانی ساڵانی 1920 هەتا ساڵی 2020 بدەینەوە یان بیخوێنینەوە، بۆ ئەوەی بزانین کە لەو کاتەوە هەتا ئێستا چی بووە و چی ڕوویداوە…
کاتێک ئەو بڕگانەمان خوێندەوە، فێری چ دەبین؟
سەرەتا فێر دەبین هۆکاری شکستی هەموو ڕاپەڕینەکانی باکووری کوردستان چی بووە؟ کاتێک هۆکارەکانی شکستەکانمان زانی، ئەوکات جارێکی تر سەرلەنوێ، دەستور و بەرنامەکانی خۆمان، هەڵوێست و بڕیارەکانمان ڕادەگەیەنین و بزووتنەوەی نوێ دروست دەکەین یان ئەوانەی هەبوون بەهێزتر دەکەین بۆ ئەوەی وەک گەلی کورد لە باکووری کوردستان سەرکەوتن بەدەست بهێنین.
لە باکووری کوردستان هەرکات لەپێناو ئازادی و سەربەخۆییدا، ڕاپەڕین و بەرخۆدان و شۆڕش سەریهەڵدابێت، هەندێک لە سەرۆک عەشیرەت و دەوڵەمەندەکانی کورد کە هەمیشە لایەنی داگیرکەرانیان گرتبوو، هاوکاریان دەکرد بۆ ئەوەی خەبات و بەرخۆدان بۆ کوردستانێکی ئازاد و سەربەخۆ تووشی شکست بببێت یان تووشی شکستی بکەن و هەر ئەوەش ڕوویدا.
ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە بوونی هەندێ عەشیرەتی کورد کە لایەنی دوژمنیان گرتبوو، هۆکاری شکستی ئەو شۆڕشانە بوو کە دەستیان پێکردبوو. ڕاستییەکە ئەوەیە جگە لە کورد کەس ناتوانێت هاوکاری کورد بکات. هەر بۆیە باوباپیرانمان دەیانگوت؛ “دار ئەگەر کرمی لەخۆی نەبێت، ناقەڵشێت”.
ئەم دۆخە تا شکستی ڕاپەڕین لە دێرسیم بەردەوام بوو. داگیرکەرانی تورک لە سایەی هەندێک عەشیرەی بەکرێگیراو سەرکەوتوو بوون. بەڵام دوای ئەوەی تورکەکان ئەم سەرکەوتنەیان بەدەستهێنا، ئەمجارەیان هێرشیان کردە سەر ئەو هۆزانەی کە هاوکاریان کردبوون. دەستیان بە خوێنی براکانیان سوور بوو. هەندێک ئاوارەی نێو تورکەکان کران بەشێکی زۆریان بەکوشتن دران. کوشتیانن و گوتیان؛ “ئەو کەسانەی بەکەڵکی خۆیان نەیەن هەرگیز ناتوانن بەکەڵکی ئێمە بن”.
دوای شکستی شۆڕشی دێرسیم، باکووری کوردستان بە تەواوی کەوتە ناو بێدەنگییەکی قووڵەوە. چونکە کورد ئیدی لە کوشتن و وێرانکاری و دەربەدەری دەترسا، هەر بۆیە ئیدی خۆیان بێدەنگ کرد.
دوای ساڵانی 1960، بە پەروەردەبوونی بەشێک لە گەنجانی کورد لە شارە گەورەکانی تورکیا و دەنگی شۆڕشی ئەیلولی 1961 بە سەرۆکایەتیی بارزانی نەمر و لە ژێر سەرپەرشتیی پارتی دیموکراتی کوردستان (پەدەکە)، دیسانەوە ئاگاداری دۆزی خۆیان و گەلەکەیان بوون. ئەم هۆشیارییە وردە وردە کوردی لە خەوی مەرگ و بێدەنگی بەئاگا هێنایەوە.
لە کاتێکدا کە هێدی هێدی بزووتنەوەیەک لە نێو گەنجان و خوێندکارانی کورد لە باکووری کوردستان دەستی پێکرد. دوای ساڵانی 1970 ئیدی لەلایەن ئاقڵمەندانی تورکەوە بە ڕوونی بینرا و زانیان کە کورد جارێکی دیکە سەرلەنوێ داوای ئازادی و سەربەخۆیی گەلەکەی خۆیان دەکەن.
دوای ئەوەی بزووتنەوەی گەنجان و خوێندکاری بەهێزتر بوو، داگیرکەران لە دۆخەکە تێگەیشتن و زانیان کە ئیدی ناتوانن ڕاپەڕین و بەرخۆدانەکانی کورد ڕابگرن.
چییان کرد؟
ئەوەی گرنگە کە هەموو ئێمەی کورد کەوا بەخۆمان دەڵێین “ئێمە کوردین و کوردستانین” بە شێوەیەکی فرەلایەنە بیر لەم بابەتە بکەینەوە تا بتوانین لەوە تێبگەین.
تورکەکان ئیدی نەیاندەتوانی لە باکووری کوردستاندا هەندێک لە عەشیرەتەکان بەرەو لای خۆیان ڕابکێشن و وەکوو زەمانی پێشوو جارێکی تر بەکاریان بهێننەوە و بزووتنەوە و ڕاپەڕینەکانی کورد بە دەستی هەندێک کورد سەرکوت بکەن، بێدەنگی بکان یان لەناویان ببەن.
بە بینینی ئەوەی کە بزووتنەوە نیشتمانپەروەرە کوردییەکان ڕۆژ لە دوای ڕۆژ گەشاوە و بەهێزتر دەبوون، ئیدی خەریکی پێکهێنانی حیزبی خۆیان بوون و حیزبی خۆیان دامەزراند بۆ ئەوەی خەباتێکی نوێ لەژێر سەرکردایەتی ئەواندا دەست پێبکرێت. بۆ ئەوەی کورد بگاتە قۆناغی سەرهەڵدان، سەرەتا دەبوو خوێندەوار و زانا بوایەن و بارودۆخی شۆڕشێکی نوێیان داڕشتبا بۆ ئەوەی ئەمجارەیان شکست نەهێنن.
هەر لەم ئامادەکارییەدا بوو کە تورکەکان گەیشتنە ئەو باوەڕەی کە ئەمجارەیان ئیدی لە سایەی هەندێک عەشیرەتەوە ناتوانن پێش بە بزووتنەوەی گەنجان بگرن. بۆیە دەستیان بە پێکهێنانی حیزبێک بە ناوی کورد و کوردستان کرد. ئەو کارەیان بۆ ئەوە کرد کە کوردان بەلای خۆیاندا ڕابکێشن و ئامانجی خۆیان بۆ لەناوبردنی بزووتنەوەی کورد، دەستەبەر بکەن. هەر بۆیە حیزبێکیان بە ناوی “پارتی کرێکارانی کوردستان” (پەکەکە) دامەزراند و سەرۆکایەتییەکەشیان دا بە دەست یەکێک لە پیاوەکانی خۆیانەوە بە ناوی “عەبدوڵڵا ئۆجەلان” کە بەردەوام دەڵێت دایکم تورکە.
بەگوێرەی دڵ و خواستی کورد دەستور و بەرنامەیەکیان بۆ پەکەکە ئامادە کرد. بە جۆش و خرۆش و سروود و داخوازییەکی گەورەوە، خزاندیانە ناو بزووتنەوەی کورد لە باکووری کوردستان و بە بێ ئەوەی کە بارودۆخ و شەرت و مەرجی شۆڕش پێکبهێنن، گۆیا شۆڕشێکیان بە پەکەکە دەستپێکرد.
ئامانج و مەبەستی داگیرکەران ئەوە بوو کە ئەمجارەیان لە سایەی حیزبێک بەناوی کوردەوە، بزووتنەوەی کوردستانیان و هەموو شایستەییەکانی لەناو ببەن و بۆ ئەم مەبەستە حیزبێکیان دامەزراند و لە زۆر ڕووەوە سەرکەوتووش بوون.
هەر لەو ڕۆژەی پەکەکە سەریهەڵداوە هەتا ئەمڕۆ، کارەکانی خۆی بە پێی ئەو دەستور و بەرنامەیە ئەنجامداوە کە تورکەکان بۆیان ئامادە کردبوو.
لەمەودوا هەوڵ دەدەم لەسەر ئەو کار و ڕووداوانەی پەکەکە بنووسم کە بۆ لەناوبردنی کوردان دامەزراوە. پێویستە هەموو کوردێک سەرلەنوێ بیر لە مێژووی پەکەکە بکاتەوە و بزانێت کە ئەم حیزبە چۆن و لەسەر چ بنەمایەک دامەزرا. ئەگەرچی ئێستا ڕەنگە ڕوونیش بووبێتەوە، بەڵام پێویستە کورد بگەڕێتەوە بۆ مێژوو و دامەزراندنی پەکەکە بە باشی بیخوێنێتەوە و لێی فێربێت.
دەبێ ببینن و بزانن کە پەکەکە تا ئێستاش لە کارەکانی بۆ لەناوبردنی کورد و وێرانکردنی وڵاتی کوردان و گۆڕینی عەقڵییەت و جوگرافیای کورد، بەردەوامە.
بۆیە وردە وردە کەمالیزمیان لە بەرچاوی کوردەکان شیرین کرد و وایان لێکردن قبووڵی بکەن. بە پێی ئەو ئایدۆلۆژیایە کەمالیزمە بەشێک لە کوردەکانی خۆیانیان کردە کادری سەرەکی و خستیانە ناو کوردان بۆ ئەوەی ڕێگا نەدەن بزووتنەوەیەکی کوردی و کوردستانی دروست ببێت و سەرهەڵبدات…
بەردەوام بێت…
