هەڵوێستی ڕۆشنبیرانی سلێمانی لە بەهێزکردنی سیاسەتمەدارە مافیاییەکان و کاریگەریی فاشیزمی حزبیدا، ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوە دەگێڕێت.
لە 22ی تەباخدا شاری سلێمانی کۆمەڵێک دیمەنی ترسناکی بەخۆیەوە بینی. دیمەنەکان کودەتا سەربازییەکەی 15ی تەمووزی تورکیایان وەبیر مرۆڤ دەهێنایەوە. تورکەکان عەسکەرەکانی خۆیانیان لە شەقام و کۆڵانەکاندا دەگرت، سەریان لێدەکردنەوە و بە ڕووتی لە سەر زەوی بەجێیان دەهێشتن. ڕکابەری و ململانێ و شەڕی دەسەڵات لە نێوان ئەردۆغان و دژبەرەکانیدا بەرەو ئاستی ململانێی چەکداری پەرەی سەندبوو. خەڵک لە تورکیا هەڵاتن، بە هەزاران کەس دەستبەسەرکران و ژمارەیەکی زۆری خەڵک تا ئێستاش بێسەروشوێنن. زۆرێک ناچار بوون بێدەنگ بن و ملکەچی دەسەڵات بن. تورکیا قۆناغێکی زۆر تاریکی بەخۆیەوە بینی.
ڕووداوەکانی سلێمانی کۆپییەکی بچووکی ڕووداوەکانی تورکیان کە لە سەرەوە باسمان کرد. وەک شەڕ و ململانێی نێوان ئەردۆغان و دژبەرەکانی، لە سلێمانیەش شەڕی دەسەڵات فۆرمێکی چەکدارانەی وەرگرتووە؛ بازاڕە سیاسییە شاراوەکان و دەستی تاریک و فەرمانی ئەکتەرە بیانییەکان، تیرۆری سیاسیی بۆ سلێمانی بەدوای خۆیدا هێناوە. لە کۆتاییدا ئەو قۆناخە لە قۆناخی تاریکی تورکیا دەچێت.
ئەم پێکدادانە، خاڵێکی وەرچەرخانە. زۆرجار نیقاشی لەسەر دەکرێت و کاریگەرییە نەرێنی و تێکدەرانەکانی لە درێژماوەدا وردە وردە دەردەکەون. با ئێمە ڕوون بین: سلێمانی لە قۆناخی هەڵوەشانەوەی شوناسێکی گەورە و بنیاتنانی شوناسێکی نوێدایە. ئەوانەی ئیدارەی سلێمانی دەکەن دەیانهەوێت ناسنامەیەکی نوێ بە سلێمانی بدەن و دەیانهەوێت سلێمانی بەرەو شوێنێکی نوێ ڕبکێشن. گەمژەیی دەبێت ئەگەر وا بیر بکەینەوە کە بافڵ تاڵەبانی شێت و لووتبەرز بۆخۆی و چەقۆکێشەکەی واتە وەهاب هەڵەبجەیی، یانیش لاهوور جەنگی، شوناسێکی ئازادیخوازانە و مۆدێرن دروست دەکەن. هەموو شتێکی نوێ پێشکەوتنخوازانە نییە، ئەو شوناسە نوێیەی کە هەوڵدەدرێت لە سلێمانی بنیات بنرێت، نە کوردانەیە و کوردستانی و، نە مۆدێرنیشە. لێرەدا پرسیاری گرنگ ئەوەیە کە ئەوانەی کە سلێمانی بە ناوەندێکی ڕۆشنگەری و ڕۆشنبیری دەزانن چی دەکەن؟
ئەو ڕۆشنبیرانەی سلێمانی کە لە دەرەوەی شەڕە دەسەڵاتەکەی نێوان بافڵ و لاهووردا ماونەتەوە، چی دەکەن؟
چەمکی “ڕۆشنبیر” لە کوردستاندا بە گشتی تا ڕادەیەک مشتومڕی لەسەرە. ڕۆژەڤ و هەڵوێستی ڕۆشنبیران لە کوردستان و پرسیاری ئەوەی کە کێ ڕۆشنبیرە و کێ ڕۆشنبیر نییە، بابەتێکە کەوا پێویستە کورد بە شێوەیەکی بوێرانە نیقاشی لەسەر بکات. پێویستە هەڵوێست و کاریگەریی نەرێنی ئەو کەسانە ئاشکرا بکرێن کە ناتوانن خۆیان لە حیزبە سیاسییەکان و پارە و سەرنجی دەسەڵات ڕزگار بکەن و خۆیان تەسلیمی دەسەڵاتی ترس دەکەن. پێویستە ئەم هەڵوێستەی ڕۆشنبیرانی ترسنۆک و لایەنگرانی فاشیزمی حیزبەکان لەقاو بدرێت. کێشەی ڕۆشنبیران بە تایبەت لە سلێمانی کە خۆی وەک ناوەندی ڕۆشنگەری کورد دەبینێت، زۆر قووڵ و دوورودرێژە.
هەڵوێستی ئەو نەوەیەی لەماوەی 15 ساڵی ڕابردوودا خۆی وەک ڕۆشنبیرانی سلێمانی نیشانداوە، هیچ کاریگەرییەکی ئەرێنیی نە لەسەر کوردستان بەگشتی و نە لەسەر سلێمانی بەتایبەتی نەبووە. ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە ئەوان بێهەڵویستن، بێ ئەزموونن و لە بیرکردنەوەکانیاندا زۆر هەستەکین، هەر بۆیەش نایانەوێت ئاسوودەیی ژیانیان لەدەست بدەن. ڕۆشنبیرانی سلێمانی لەسەر هێڵی هەڵە مامەڵە دەکەن. ئەم هەڵوێستەی ڕۆشنبیرانی سلێمانی لە بەهێزکردنی سیاسەتمەدارە مافیاییەکان و کاریگەریی فاشیزمی حزبیدا، ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوە دەگێڕێت. وەک دەڵێن “دۆست قسەی زۆر تاڵ دەکات”، ئێمەش وەک دۆست و هاوڕێ دەڵێین: ڕۆشنبیرانی سلێمانی بێ ناسنامەن و لە بەها ئەخلاقییەکان بێبەرین.
بۆچی؟ لەبەر ئەوەی کە:
ڕۆشنبیرانی سلێمانی پێیان وایە کو مەرجی یەکەمی ڕۆشنبیر بوون، دوژمنایەتی کردنی چاند و ڕۆشنبیری و سیاسەتی هەولێر و دهۆکە. بەڵام ئەم پێوەرە زۆر هەڵەیە. بەهۆی ئەم ڕوانگە هەڵەیەوە، ڕۆشنبیرانی سلێمانی نە سەبارەت بەو رووداوانەی کە لە شارەکەی ئەواندا دەقەمن و نە لەسەر هەڵوێستی سیاسی ئەو کەسانەی کە لە سلێمانیدا دەسەڵاتدارن، هیچ مشتومڕ و شرۆڤە و ڕەخنەیەک باس ناکەن. ئەوان تەنها لە ڕێگەی دوژمنایەتی خۆیانەوە لەگەڵ بارزانییەکان و پارتی دیموکراتی کوردستان (پەدەکە)ـەوە ڕۆژەڤی خۆیان دیاری دەکەن و ئەمەش وەک بنەمایەک بۆ پاراستنی خۆیان و سلێمانی دەبینن. تەنانەت لەم دوایین پێکدادانەشدا گوێمان لە هەندێک ڕۆشنبیری سلێمانی دەبێت کە دەڵێن “وەرن با بێدەنگ بین بۆ ئەوەی پەدەکە کەیفخۆش نەبێت”. بۆ ڕۆشنبیرێک گەورەترین هەڵەیە کەوا بەمشێوەیە بەرگری لەو فاشیزمە بکات کە ئەوەی بەسەر شارەکەیاندا هێناوە. ئەگەر ئەو ڕوانگەیە بەمشێوەیە بەردەوام بێت، ئەوا ئەو یەنەکەیەش نامینێت کە پشتی پێدەبەستن.
ڕۆشنبیرانی سلێمانی بە خۆبەزلزانین و دوژمنایەتیکردنیان لەگەڵ هەولێر و دهۆک و دژایەتیکردنیان لەگەڵ پەدەکە، ناتوانن کێشەکانی شارەکەی خۆیان چارەسەر بکەن و ئەرکە ڕۆشنبیرییەکانیان بەجێبگەیەنن.
یەکێکی تر لە کێشە بنەڕەتییەکان کە ڕۆشنبیرانی سلێمانی تووشی دەبن، دەستکاریکردنی ئەجێندا و ڕۆژەڤی ئەوانە. پێویستە کاریگەری پەکەکە لەم بوارەدا بە دروستی شرۆڤە بکرێت. پەکەکە لە ساڵی 2014 بەملاوە بە فەرمانی ئێران و بەغدا و بە مۆڵەتی یەنەکە، چالاکییەکی زۆر ڕێکخراو لە ناو ڕۆشنبیرانی شاری سلێمانیدا ئەنجام دەدات. بە پاڵپشتی هەندێک کەس کە لە ئەوروپاوە هاتوونەتە سلێمانی، گۆڕانکاری لە ڕۆژەڤی سلێمانیدا کراوە. بۆچوونەکانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان کە هیچ دەسکەوتێکی سیاسیی لە باکووری کوردستان نەبووە، بۆتە پێشەنگی ڕۆشنبیرانی شاری سلێمانی. بۆچوونە ناڕوونەکانی وەک کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتیک و مۆدێرنیتەی دیموکراتیک وەک پێشکەوتنخوازانە وەرگیراون. بەڵام باشووری کوردستان بۆخۆی خاوەن دەستکەوتێکی زۆر گەورەیە. هەرێمی کوردستان، لە خەیاڵییەکانی ئۆجەلان زۆر بەرەوپێشتر چووە و حکوومەتێکی کوردستانیی تێدا دامەزراوە. ڕۆژەڤی ئەوان پاراستن و دیموکراتیزەکردنی ئەم دەستکەوتە نییە؛ ئەوانەی کە گوتارێکی ڕووکەشی وەک کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیک پەیڕەو دەکەن، لە هەڵەیەکی زۆر گەورەدان. باشووری کوردستان نیمچە دەوڵەتە، وەک ئەوە وایە لە ئەسپ دابەزین و سواری کەر بین.
لە پێنج ساڵی ڕابردوودا ڕۆژەڤی سیاسی لە سلێمانی هەمان ڕۆژەڤی پەکەکە بووە کە دەڵێت ‘فاشیزمی ئەردۆغان’ و لەسەر ئەو ئەجێندایە جێبەجێ دەکرێت. ئایا دەوڵەتی تورک کۆلۆنیالیستە؟ بەڵێ. ئایا ئەردۆغان دیموکراتە؟ نەخێر… هەموو ئەمانە ڕاستن. هەموو کوردێک دەبێت لە دژی هەموو کۆلۆنیالیستێک هەڵوێستی هەبێت. دەبێت لە دژی ناسنامەی کۆلۆنیالیستیی تورکیادا هەڵوێستمان هەبێت. بەڵام هەوڵدان بۆ دژایەتیکردنی تورکیا لە سلێمانی، لە هەمان کاتدا بێهەلوێستی بەرانبەر بە ڕێژیمی کۆلۆنیالیست و کۆنەپەرستی ئێران و ڕژێمی شیعە لە عێراق کە خەریکی دزینی ڕۆحی سلێمانین، تەنها پەردەپۆشکردنی نەزانی و تێنەگەیشتنی خۆیانە. قسەکردن لەسەر ئەردۆغان لەکاتێکدا کە چاوپۆشی لە کەسانی وەک قەیس خەزعەلی و ڕەیان کلدانی دەکەن کەوا ڕێک لەبەردەمتاندان، خۆفریودانە. ڕێبەرانی داگیرکەران هیچ جیاوازییەکیان نیە، بەڵام ئەوەی لەبەردەمتدایە مەترسیدارترە و پێویستە سەرەتا دژایەتی ئەو بکەیت.
ئەوە هیچ مانایەکی نیە کە باسی داگیرکردنی بادینان بکرێ بەڵام داگیرکردنی کەرکوک پشتگوێ بخرێت. ئەوانەی کە نەیانوێرا ئەو کەسانە سەرکۆنە بکەن کە بە ڕێککەوتنێک “گردی جاسووسان”ی قەندیلیان ڕادەستی دەوڵەتی داگیرکەری ئێران کرد، ناتوانن پارێزەر و بەرگریکاری بادینان بن. حەشدی شەعبی داعشی شیعەیە، دەسەڵاتی سیاسیی شاری سلێمانی واتە یەنەکە، هاوبەشی ستراتیژیکی میلیشیاکانی “حەشدی شەعبی”یە. یەنەکە بە پیلانێکی گەورە، کەرکووکی ڕادەستی حەشدی شەعبی و دەولەتەکانی ئێران ـ عێراق کرد.
ئایا ڕۆشنبیرانی سلێمانی لەو سەردەمەدا هەڵوێستیان هەبوو؟ نەخێر. ئەگەرچی لەسەر کەرکووک کە جیرانی ئەوانە بەتەواوی بێدەنگ بوون، بەڵام باس لە فاشیزمی دەولەتێکی دیکە دەکەن و هەڵوێست وەردەگرن. واتە سووژن لە چاوی خۆیدا نابینێت، بەڵام دەرزییەک لە چاوی خەڵکیدا دەبینێت.
کارگێڕان و ڕۆشنبیرانی سەنتەری میترۆ، کاتێک چەند کەسێک (کە ناسنامەکانیان نادیارە) وەک شێروان شێروانی دەستبەسەر کران، ناوی گەورەی وەک زیندانییەکانی بادینانیان لەسەر دانا و کۆنگرەی ڕۆژنامەوانییان بۆ سازدان، بەڵام ئەمڕۆکە لەبەر چاوی ئەو “ڕۆشنبیرانە”ـەوە کەناڵی تەلەفزیۆنیی “زووم تی ڤی” سەر بە لاهوور جەنگی، لەلایەن کۆماندۆکانی یەنەکەوە تاڵان کرا، کەچی متەقیان لێوەنەهات و بێدەنگ بوون. ئایا ئەمە واتای ڕۆشنبیربوونە؟ نەخێر، ئەمانە گوێ لە مست و بەکرێگیراوی بافڵ تاڵەبانین.
ئەمە هەڵەیە کە دەڵێ هەموو شتێک لەسەر بنچکی خۆی دەڕوێت و گەشە دەکات. ئێوە سەرەتا دەبێ بە فاشیزمی حزبی لە سلێمانی بڵێن ئیدی بەسە، ئێوە سەرەتا دەبێ بەو ڕێکخراوە مافیاییەی کە شاری سلێمانی بەڕێوە دەبات، بڵێن ئیدی بەسە. ئەگەر ئێوە ئەم کارە نەکەن، ناتوانن لەو کافە و قاوەخانە بەناوبانگەکاندا پشتگیری لە شارەکانی دیکە و پارچەکانی تری کوردستان بکەن. دانیشتن لەو قاوەخانانە و ناوبردنی خەڵکی بادینان و خەڵکی هەولێر و ئەندامانی پەدەکە بە “کۆیلە و عەشیرەتپەرست”، بە هیچ جێگایەکتان ناگەیەنێت.
ڕۆشنبیران، لە ڕێگەی بێکردەوەیی و ئەجێندا هەڵەکانیانەوە، حیرسی بافڵ تاڵەبانییان بۆ سەرۆکایەتی گڕ داوە و کۆمەڵێک چەقۆکێش و بکوژی مافیایی وەک وەهاب هەڵەبجەییان لە سلێمانیدا کردۆتە کەسایەتی زۆر جێگای ڕێز. دۆڕاندن بە هەر شێوەیەک بێت، هەر دۆڕانە. لەمەودوا ئێوە یان بەرژەوەندی و پلەو پایە و ئاسوودەیی شەخسی خۆتان لەلایەک دادەنێن و بە ڕەخنەگرتن و قوربانیدان ئەو هەڵانە ڕادەگرن، یانیش ئەوەیە کە بەتەواوی تەسلیمی دەسەڵاتی مافیای سیاسی بێناسنامە لە سلێمانی دەبن.
هەڵبژاردن و چارەنووس لە دەستی ڕۆشنبیران و سیاسەتمەدارانی سلێمانیدایە. لەمەودوا گەشەپێدان لە ژێر بەرپرسیارێتی ئەو ڕۆشنبیرانەدا دەبێت.
