بەشێ ئێکێ
بۆچی کەمپا مەخموور بوو جھێ کۆدەتایا دژی حکوومەتا ھەرێمێ؟
ئەڤە دەمەکە ل سەر سۆشیال میدیایێ، باس ل دوورپێچا ل سەر کەمپا پەنابەران یا مەخموورێ دهێتە کرن و ب ڤێ ھیجەتێ ل دژی حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ شرۆڤەیێن نەراست و سیناریۆیێن شاش و درەو دهێنە کرن، بنگەھێ ڤان شرۆڤه‌یێن نەراست بێگۆمان راگەھاندنا پەکەکێ و پارتیزانێن وان یێن سۆشیال میدیایێ نە.
بێی کو تشتەک ل مه‌یدانێ ھەبیت په‌كه‌كه سیناریۆیان به‌رهه‌ڤ دكه‌ت و بانگه‌شێ دكه‌ت كو دۆرپێچ ل سه‌ر كه‌مپا مه‌خموورێ هه‌نه، لێ به‌لێ راستی گەلەک جودایە ژ به‌ر كو چ دوورپێچه‌ك ل سەر کەمپا مەخموورێ نینه، کەمپ گرێدایی بەغدایێ یە و ھێشتا د گەل بەغدایێ پەیوەندییێن وان ھەنە و ل ھەمان دەمێ ژی چ تشتەکێ ل دەرڤەی قانوونێن حکوومەتا هەرێما باشوورێ كوردستانێ تێدا ناهێتە کرن، لێ پەکەکە دخوازیت کەمپا مەخموور بکەتە بنگەهی کۆدەتایێ، ژ بەر کو دخوازیت ل دژی رێڤەبەرییا ھەرێما کوردستانێ ب کار بینیت، لەورا ئەڤ مژارە ئەڤرۆ دهێتە نیقاشکرن، گەلۆ چاوا؟
ھەرێما کوردستانێ ل دەرڤەیی رێنمایێن دەستووری ژبۆ کەمپا مەخموور لێبۆردەیی نیشان ددا
کەمپا مەخموور ل سالا 1998ێ ھاتە ئاڤا کرن، 65 کم ژ ھەولێرا پایتەخت دوورە و مەخموور ب فەرمی ل دەرڤەیی دەستهەلاتا کوردستانێ یە و دبن دەستهەلاتا دەولەتا ئیراقێ دا یە، د وارێ کارگێری دا سەر ب ویلایەتا مووسلێ یه، حکوومەتا باشوورێ کوردستانێ چ ده‌ستهلاته‌كا قانوونی ل سه‌ر نینه.
ھەتا سالا 2003ێ رێیا ھەولێر و مەخموور ل بن دەستهەلاتا سوپایێ ئیراقێ بوو، چ پەیوەندی د ناڤبەرا ھەولێرێ و مەخموورێ دا چێنەدبوون، پاش 2003ێ، رژێما سەدامی ھەلوەشیا و ئەو سنۆر ژی رابوو، سەرەرایی وێ چه‌ندێ كو مەخموور ب فەرمی سەر ب حکوومەتا ناڤه‌ندی یا ئیراقێ ژی بیت، لێ حکوومەتا کوردستانێ ئەو وەک پارچەیەکێ ژ خوە دزانی و ھەموو دەرگەھ ژ بۆ گه‌لێ وێ كه‌مپێ ڤەکرن.
سەرەرای بێ دەستووریێ ژی، رێکا گەنجێن کەمپا مەخموور ژ بوو زانکۆیێن ھەرێما کوردستانێ ھاتە ڤه‌کرن، وەزارەتا پەروەرده‌یا ھەرێما باشوورێ کوردستانێ مووچەیێن مامۆستایێن کەمپێ دابین دکەت، ل ھەمان دەم ب فەرمی رێک ژ بۆ ڤەکر کو پەیوەندییان دگەل وەزارەتا تەندورستی دانن و د گەلەک واران دا، پێداویستی یێن کەمپێ بهێنە دابین کرن، ل گۆر قانوونێن ئیراقێ رەگەزنامه‌یا کەمپا مەخموور تنێ ژ بۆ سینۆرێن پارێزگەھا مووسلێ کار پێ دهێتە کرن، لێ حکوومەتا ھەرێما باشوورێ کوردستانێ ھەمو رێکێن ھەولێرێ، دھۆکێ و زاخۆ ژ بۆ پەنابەران ڤەکرن، ب ڤی رەنگی ب ھزاران کەس د ناڤا باژێران دا بووینە خودان کار، کارگەھـ بۆ خوە ڤەکرن و بارێ خوه یێ ئابووری بلند كر، بۆ نموونه ھەر چەنده كو د ناڤبەرا پەکەکێ و یەنەکێ دا په‌یوه‌ندی د خۆشن، لێ به‌لێ یه‌نه‌كێ ل ده‌ڤه‌رێن بن ده‌ستهلاتا خۆ، ده‌ستووری نەدایه هه‌لگرێن رەگەزنامه‌یا كه‌مپا مەخموورێ ب وێ ئارمیێ بگەرن.
پەکەکێ نه‌دڤییا ئاكنجیێن کەمپێ بەلاڤ ببن
ل سالا 2004ێ كو هێشتا حکوومەتا ناڤه‌ندی نه‌هاتبوو پێكئینان، سەرکردەیەکێ ئاست بلندێ ھەرێما کوردستانێ، ل سەر بابەتێ کەمپا مەخموور پێشنیازه‌ك بۆ رێڤەبەرییا بلند یا کەجەکێ کر و گۆتبوو: «هێشتا حکوومەتا ناڤه‌ندی نەهاتییە پێکئینان، گەلێ مەخموورێ گەلەک مەغدۆرە، وەرن ئەم ژ بۆ وان رەگەزنامه‌یا ئیراقێ چێکەین»، پەکەکێ ئەڤ پێشنیازه ب توندی رەت کر، ژ بەر کو مەبەستا پەکەکێ نە ئەو بوو کو ئارێشه‌یێن گەلێ مەخموور چارەسەر بکەت، ئارمانجا پەکەکێ تنێ ئەوە کو کەمپا مەخوورێ ژ بۆ خۆ وەک پرۆپاگەندە و کارتەکا فشارێ ل جھـ و ده‌مێن پێدڤی ب کار بینیت.
دگەل ڤێ یەکێ ل ترکیێ ل سەر پرۆسه‌یا (ڤه‌گه‌را گوندان) كو دگەل دادگەھا مافێن مرۆڤان یا ئەورۆپایێ هاته برێڤه‌برن، مافه‌ك ژ بۆ گه‌لێ كه‌مپا مه‌خموورێ چێبوو، لێ پەکەکێ ئەڤه ژی رەت کر، وان نه‌ڤیا ئه‌ڤ مرۆڤه ڤەگەرنه تركیێ، لێ بەلێ ئەم دشێین ببێژین كو نیڤا گه‌لێ مەخموورێ ب ئاوایه‌كێ ڤەشارتی ڤه‌گه‌ریانه ترکیێ و رێگەزنامە وەرگرتن، گەلەک ژ وان بوونە سه‌ربازێن ترکیێ و ھندەک ژ وان ژی چوونە ل سەر گوندێن خۆ، پەکەکێ داخواز ژ گەل کر كو ڤێ راستیێ ڤەشێرن.
بۆچی پەکەکە دەست ژ کەمپا مەخموور به‌رناده‌ت؟
سەرەرایێ ھەموو نێزکبوون و ھەمبێزکرنا کەمپا مەخموور ژ ئالێ حکوومەتا ھەرێمێ ڤە، لێ دیسان ژی پەکەکە هەموو گاڤا د ناڤا ھەولدانێن دوئالی دا بوو، ژ ئاله‌كێ ڤە ب رێکا پەروەردە و کۆمبوونان دڤیا گەلێ مەخموورێ ل دژی حکوومەتا باشوور هان بدەت، ژ ئاله‌كێ دی ڤە ژی ل ھەمبەر حکوومەتا باشوور وەک چه‌كه‌كی ب کار بینیت.
پەکەکێ گەلەک ھەولدان کرن کو ل باشوور جەماوەرەکی ژ بۆ خۆ چێکەت لێ سەرنەکەفت، لەورا گەلێ مەخموورێ وەک جەماوەرێ خۆ یێ هه‌رێما باشوور بکار ئینا، (PÇDK) ئەو پارتییا کو ل باشوور سەر ب پەکەکێ ڤە گەلێ کەمپێ ژ بۆ خوەپێشاندانان و ھەلبژارتنێن خوە بکار ئینا و ژ بۆ بەرژەوەندیێن سیاسی ئەڤێ كۆمێ خۆپێشاندان ل ھەولێرێ ئەنجام دان، د سه‌ر ڤان ھەموو ھەولدانێن پەکەکێ یێن دژبەر، لێ دیسان ژی حکوومەتا باشوور وه‌ها سه‌ره‌ده‌ری دگه‌ل کەمپا مەخموور كر هه‌ر وه‌ك دەڤەرەک سه‌ر ب وێ ڤه بیت.
د گەل هێرشا داعشێ ل سەر ھەرێما باشوورێ کوردستانێ، پەکەکێ ژی ستراتیژییا خوە ل باشوورێ کوردستانێ گوھارت، ل سەر ئەمرێ عەبدوللا ئۆجەلان، ژ بۆ وێ ھەرێما كو ئه‌و (خەتا ناڤین) ناڤ دكه‌ت، په‌كه‌كێ پلانا جێگیر كرنا ھێزا سه‌ربازی دانا، ئەڤ خەتە ژ شه‌نگالێ دەست پێ دکەت ھەتا دگەھیتە خانەقینێ، کەمپا مەخموورێ د ناڤا ڤێ خەتێ دا ھەرێما ژ هەموویان گرنگترە، ئانکو مەخموور ژ چیایێ قەرەچۆخێ یێ ستراتیژی ئەوێ کو د ناڤبەرا ھەولێر و کەرکووکێ دا درێژ دبیت، حەتا نێزیکی بیرێن نەفتێ یێن کەرکووکێ یە و ل ھەمان دەم دا دکەڤیتە ده‌ریێ باژارێن مووسلێ و کەرکووکێ دا.
پەکەکه به‌ری کو گەریلایان ل تەباخا 2014ێ ب هنێریته کەرکووکێ، گه‌ریلا ل مەخموورێ جێگیر کرن، ل ھەمان دەم ژ گەلێ مەخموور ژی ھندەک شانەیێن سه‌ربازی رێكئێخستن.
پشتی تەباخا 2014ێ ده‌مێ داعشێ ھێرشی سەر کەمپێ کری، پەکەکێ بەرێ گەلێ كه‌مپێ دا بنارا چیایێ قەندیلی ل باژارۆکێ چوارقورنە، ل وی دەمی ژی په‌ده‌كێ پێشنیاز کر کو گه‌لێ مەخموورێ ل دەوروبەرێ ھەولێرێ بھێتە جێگیر كرن، ژ بەر كو مەخموور جھەکی هەڤسنۆر بوو د گەل عەرەبان و ژ بۆ كو خه‌ته‌را ھێرشێن داعشێ ل سەر گەلێ مەخموور نەمینیت، هه‌روه‌ها په‌ده‌كێ داخواز ژ کەجەکێ کر کو کەمپێ ڤه‌گوهێزن ناڤا سنۆرێن ھەرێمێ. په‌كه‌كێ داخویانی دان کو گه‌لێ مه‌خموورێ دێ ل نێزیکی پارێزگەھا سلێمانیێ هێنە جێگیر کرن، لێ پاش ڤی ماوەی ب دو مه‌هان، په‌كه‌كێ گەلێ مه‌خموورێ ژ بۆ ڤەگەریانێ بۆ كه‌مپێ رازی کرن و ژ بۆ ڤێ ڤه‌گه‌ریانێ سەرکردەیێ کەجەکی و رێڤەبەرێ کەمپێ یێ بەرێ رزا ئالتۆن دھێته ئەرک دار کرن، گەلۆ، بۆچی په‌كه‌كێ گەلێ مه‌خموورێ ڤه‌گه‌رانه وی جهێ خه‌ته‌ر؟
پەیمانا جەمیل باییک و حەیدەر عەبادی یا ل ژێر چاڤدێرییا قاسم سوله‌یمانی
د دەما شەرێ داعشی دا، پەکەکێ رۆژانە ل ئیراقێ و ل کوردستانێ بزاڤ دکر، ل ژێر چاڤدێری و پارێزڤانییا دەولەتا ئیرانێ رێككه‌فتنه‌كێ د ناڤبەرا ئیراقێ و رێخستنا خوه دا دروست بكه‌ت، ژ سنۆرێ ئیراقێ و سووریێ بگرە، شه‌نگال حەتا دگەھیتە خانەقین ل سەر نەخشه‌ی گەلەک رێككه‌فتنێن مەزن ھاتنە كرن، لێ ژ به‌ر كو مژارا مە ل سەر مەخموورێ یە، ئەم دێ بەحسا رێككه‌فتن و پلانێن ناڤەندا مەخموورێ کەین.
مەبەستا پەکەکێ ئەو بوو کو ھێزەکا سه‌ربازی ژ بۆ وێ ھەرێما (خەتا ناڤین) دانیت و د خواست ئەڤ ھێزە ل گۆر قانوونێن ئیراقێ فەرمی ببیت و ل سەر ڤێ ھێزێ دڤیا كاره‌كته‌ره‌كێ سیاسی یێ بھێز چێكه‌ت کو بشێت د حکوومەتا ھەرێمێ دا ببیتە خودان پێگەهەکێ مەزن و د ھەمان دەم دا دگەل یەنەکێ هه‌ڤپه‌یمانی چێكر ژ بۆ دانانا پلانا ژ ھێز ئێخستنا پەدەکێ، ل وی دەمی د ناڤبەرا نوونەرێ سەرۆکوەزیرێ وی دەمی یێ ئیراقێ حەیدەر عەبادی و نوونەرێ جەمل باییک دا ل بن چاڤدێرییا قاسم سولیمانی رێككه‌فتن ھاته كرن.
پەکەکە بەرانبەر ڤان رێككه‌فتنان ژ ئیرانێ و ئیراقێ ھارکاریێن لۆجستی و سه‌ربازی وەردگرتن، لێ ئارمانجا سەرەکی ژ بۆ پەکەکێ ئەو بوو کو ھێزا خوە یا سه‌ربازی فەرمی بکەت و گرێدایی مووچه‌ی بکەت، ژ بۆ وێ ژی ل ھەر جهه‌كی ل ژێر ناڤێ (ھێزێن پاراستنا خوەجھی یا گەل) دەست ب رێکخستنێ کر، ناڤەندا ڤێ خەباتێ کەرکووک و شه‌نگال بوو، ھێزا یەپەشێ ل شه‌نگالێ وەک بەشەک ژ میلیشیایێن حەشدا شەعبی ھاتن فەرمی کرن و مه‌هانه 370 دۆلار مووچە ژ به‌غدا وەردگرتن، 40 گەنجێن شه‌نگالی و نێزی 250 گەریلایێن سەر ب پەکەکێ ڤە ئالایێ ئیراقێ بلند دکرن.
پەکەکە ب هێجه‌تا شەرێ داعشێ ب بەردەوامی ھێزێن سه‌ربازی ل ھەرێمێ جێگیر كرن، یەکینەیێن سه‌ربازی ل ھەموو ھەرێمێن چیایی ل مەخموورێ به‌لاڤه كرن، پەکەکێ دگەل دەولەتا ئیراقێ ژ بۆ کو ھێزەکا 500 کەسی ئاڤا بکەت ھەڤدیتن چێدکرن، دو سێكێن ڤێ ھێزێ ژ گەریلایان دهات رێکخستن، پشکا مایی ژی ژ گەلێ مەخموورێ بوو، پەکەکێ ل سەر ناڤێ یەکینەیێن پاراستنا گەلێ مەخموورێ و یەبەشێ د خواست بەشداری ئۆپەراسیۆنا رزگار کرنا مووسلێ ببن، گەلەک نهێنی و سۆز ل سه‌ر ڤێ مژارێ ھاتن گرتن و دانان.
ل دەما شەرێ روو ب روو د ناڤبەرا پێشمەرگه‌یێ کوردستانێ و حەشدا شەعبی دا، گەریلایێن پەکەکێ ل مەخموورێ چ دکرن؟
لێ بەلێ پلانێن ناڤدەولەتی پر جودا بوون، ژ بۆ مووسلێ به‌شداربوونا پەکەکێ نەھاتە قه‌بوول و ھێزا پاراستنا گەلێ مەخموور ژی فەرمی نەبوو، سەرەرایێ ڤێ ھەموویێ ژی پەکەکێ ھێزەکا سه‌ربازی یا گەلەک مەزن ل وێرێ جێگیر کر و حەتا نوکە ژی د گەل حکوومەتا بەغدا د پەیوەندییان دا یە، ئەڤ ھێزە ل مەخموورێ نەبەرژەوەندیێن ھەرێما کوردستانێ د پارێزیت، بەلکو زێرەڤانیێ ل دەولەتا ئیراقێ دکەت.
پاش ریفراندۆما 25 ئیلۆنا 2017ێ ھاتییە کرن، ھێزێن حەشدا شەعبی ل سەر خەتا مەخموورێ ژ بۆ داگیر کرنا ھەولێرێ کەفتن ھێرشێ، ب دووراتییا 6 کم ژ کەمپا مەخموورێ د ناڤبەرا حەشدا شەعبی و پێشمەرگه‌یێ کوردستانێ دا شەرێن مەزن چێبوون، شەرێ ل رۆژا 24-10-2017ێ دەسپێکری ھەفتییەکێ بەردەوام کر، ل ڤێرە پێشمەرگە شەھید بوون، د ناڤا ڤێ تۆز و غوبارا شەری دا 350 گەریلایێن پەکەکێ ب دارێ دووربینێ ل مەسافەتکا نێزیک بەرێ خوە ددا ڤی شەری.
حسابێن پەکەکێ دەربارێ ڤی شەری ئەوبوون کو دێ «ھێزا پێشمەرگەی بەرانبەری حەشدا شەعبی شکێت، دێ ستاتۆیا ھەرێما کوردستانێ هێتە گوهۆرین و دێ پەکەکە وەکو ھێزەکا دەستھلادار، دەرکەڤیتە پێش»، دبیت کو شرۆڤەیەکا دژوار بیت، لێ بەلێ پەکەکێ ئەڤ شەرە وەک خەونێن دەستھلاداریێ ژ بۆ خوە ددیت، ما یا شه‌نگالێ ھاتییه پێکئینان ئەڤەبوو، پێشمەرگە ڤەگەرییا سەر سنۆرێ خۆ یێ بەرێ و یەبەشه یا سەر ب پەکەکێ ڤە، ب فەرمی پێشوازی حەشدا شەعبی کر، نوکە ل وارگەھا کوردێن رەسەن ئێزیدخانێ شه‌نگالێ ل جهێ ئالایێ کوردستانێ ئالایێ ئیراقێ دهەژیت.
پێشمەرگە ل پردێ و سحێلا بەرخوەدانێن پر مەزن کرن و پلانێن ھەموو نەیاران تێک برن، پەکەکێ هێشتا ژی ھەول ددەت کو کەمپا مەخموورێ همبەر رێڤەبەرییا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ بکار بینیت.
