ب کوشتنا جێگرێ كونسلێ ترکیێ حكوومه‌تا کوردستانێ هاته ئارمانج کرن
هه‌رچه‌نده کو کەمپا مه‌خموور ب فەرمی ل سەر حكوومه‌تا ئیراقێ یە، لێ بەلێ حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ وەک ده‌ڤه‌ره‌كا گرێدایی ئیدارەیا خوه سه‌ره‌ده‌ری دگەل دکر، لێ ھندەک بوویەرێن به‌رگوهۆر روودان، له‌وما ھەرێما کوردستانێ و ژ بەر پاراستنا خۆ ئێدی نه‌چار ما بێژیته په‌كه‌كێ راوه‌سته.
گەر ئەم ب کورتی بێژین گەلۆ چ قەومی بوو:
ل سالا 2019ێ ستراتیژییا په‌كه‌كێ یا باشوور ھاتە گوهارتن، هه‌تا كو مرۆڤ دشێت ببێژیت ژ گوھارتنێ پتر، ئەو پلانا کو په‌كه‌كێ ل سالا 2013ێ بۆ «ژناڤبرنا حكوومه‌تا ھەرێمێ» دانای، گەھشتبو قوناغەکا نوو، د راستیێ دا هه‌گه‌ر نه‌شیان حكوومه‌تا ھەرێمێ ژناڤ ببەن ژی، وان دخواست هه‌ر چ نه‌بیت ل گۆر پلانا کەڤن وه‌ك ئه‌و دبێژن «چووکێ لێ بشکێنە».
د ھەمان دەمی دا په‌كه‌كێ دگەل «بھارا ئەرەبی» ل گۆر گوهارتنا ره‌وشێ پلانا خۆ گونجاند، په‌كه‌كێ وه‌ها باوەر دکر کو وێ د وارێ سیاسی و دیپلۆماسی دا خۆ گه‌له‌ك پێشڤه برییه، وێ ب ژ ئیرانێ و ئیراقێ و ھندەک باسکێن د ناڤا یه‌كێتییا نشتیمانییا كوردستانێ دا ھاریکاری وەردگرتن، ل سەر ڤان ئامادەکارییان ل سالا 2019ێ بریار دا كۆده‌تایه‌كێ ل سەر رێڤەبەرییا ھەرێما کوردستانێ پێك بینن.
ئەو ئه‌گه‌رێن وه‌كری كو په‌كه‌كه ڤێ بریارێ بده‌ت گه‌له‌ك بوون، ئەم دشێین ھندەک شرۆڤه‌یێن دیرۆکی ژی بکه‌ین لێ، هنده‌ك ئه‌گه‌رێن نوو و دەمکی ھەبوون، ژ ڤان ئه‌گه‌ران یا هه‌ری گرنگ ئەو بوو کو، ل دووڤ شەرێ خەندەکان ل باکورێ کوردستانێ و ئەو شکەستنا د ھاتە ژیان کرن كو گه‌ریلا نه‌دشیان ل چیایێن باکورێ کوردستانێ بلڤن و د ھەمان دەم دا په‌كه‌كه د ناڤا شکەستنەکا ستراتیژی و تەکتیکی دا بوو، ژ بەر کو په‌كه‌كێ نه‌خودانا سیسته‌مه‌كا ماییندە و جڤاکی یە، لەورا ژی وێ گه‌له‌ك پێدڤی ب شەرەکی بێ راوه‌ستیان و پرۆپاگاندەیەكا بێ راوه‌ستیان هه‌بوو.
سیسته‌ما په‌كه‌كێ ل سەر خزمەت کرنا جڤاکی نه‌هاتییه چێكرن، سیسته‌م تنێ ژ بۆ ب رێڤەبرن و مەشاندنا جڤاکی ئاڤابوویە، گەر تنێ ھەیڤەکێ ده‌ست ژ رێكخستنا جڤاکی بەردەت، ئه‌و نه‌شێت دیسان وێ جڤاکی ل هه‌ڤ كۆم بكه‌ت، لەورا ژی دێ پێدڤی ب چ تشتی بن، ئه‌و ل ھەموو پاییز و بوھاران گرانییا خۆ دده‌نه سەر چالاكی و پرۆپاگەندێ.
په‌كه‌كه ژ بۆ كو لاوازبوونا خۆ ل ھەمبەری دەولەتا ترک و راستییا بنکەفتنا خۆ یا لەشکەری و بێھێزبوونا ئاستا خۆ یا سیاسی ب ڤەشێریت، دخوازیت ھەرێما باشوور بكه‌ته مه‌یدانا شەری، ژ بۆ ڤێ ژی ھندەک گاڤ ھاتنە هاڤێتن و «باھۆز ئەردال» داخویانییا دەستپێکێ ژی دا.
تەکتیکا په‌كه‌كێ یا 2019: «ل تركیێ ئارامی و ل ھەولێرێ شەر»
ئەو خۆپێشاندانێن خەلکێ شێلادزێ ب ئارمانجا «نەدەولەتا ترک و نەژی په‌كه‌كه بلا دەڤەرێن مە ژ بۆ خوە نەکەنە مه‌یدانا شەر» كرین، راستییا وێ ئه‌و بوو كو ئەڤ خوەپێشاندانه ژ ئالیێ په‌كه‌كێ و شریکێن وێ یێن باشوور ڤه ھاتبوون چێكرن، چونكه دەمێ وێ پلانا په‌كه‌كێ هاتبوو ئه‌وا ل ھەمبەر حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ دانای، په‌كه‌كێ دخواست پلانا له‌شكه‌ر كێشییا تركیێ ژ بۆ باشوور گاڤ ب گاڤ جێبه‌جێ بكه‌ت.
باھۆز ئەردال د گۆتارا خۆ یا مه‌ها ئادارێ دا وه‌ھا دگۆت: «مە د بەرێ دا دگەل حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ پەیمان چێکر، ئەوان رێ نه‌ددا بارەگەھێن ترکان یێن باشوور ھێرشێ بكه‌نه سەرمە، ل به‌رانبه‌ر مەژی هێرشی وان بارەگەھان نەدکر، ئەم نوکە ڤێ په‌یمانێ نا پەژرینین.«
د راستی دا پێشێلكرنا ڤێ پەیمانێ ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە، نە ژ بۆ ئاستەنگ کرنا دەولەتا ترک بوو، به‌لكو په‌كه‌كێ دڤییا حكوومه‌تا ھەرێمێ بێخیته ناڤا ڤالاتییەکێ، ژ بەر کو بوھارا 2019ێ ژ بۆ کوردستانێ ده‌مه‌كێ گرنگ و هه‌ستیار بوو، ھەلبژارتن چێببوون، ل ژێر سەرۆکاتییا «مەسروور بارزانی» حكوومه‌تەکا نوو ئاڤا دبوو، د وارێ ئابووری دا لڤینەکێ دەسپێکربوو و ب ھەر ئاوایه‌كی باشوور بەر ب ره‌وشه‌كا نوو ڤە د چوو، له‌وما ده‌رباز كرنا شه‌ری بۆ ناڤا باژارێن باشوورێ كوردستانێ دێ ڤان ھەموو دەسکەفتان ژ ناڤ بەت، په‌كه‌كه ڤێ یه‌كێ ژ هه‌ر کەسی باشتر دزانیت.
راگەھاندنا په‌كه‌كێ بێ راوه‌ستان به‌حسا رزگار کرن و پاراستنا ھەرێما کوردستانێ دکر و ل 27 گولانێ گۆتن: ھێزا بەرگرییا جەوھەری یا باشوورێ کوردستانێ هاتییه ئاڤا كرن.
ل چیایێ شەکیف ئالایێ ترکیێ ھاتە بلند كرن
بابه‌تێ چیایێ شەکیف ب تنێ مژارا رۆمانه‌كێ یە، ئەو وەک مەرتالەکی د پێشییا سنگێ چیایێ زاگرۆسێ بلند دبیت، ئەو چیایێ کو پێشی ل ئه‌سکەندەرێ مەقدۆنی گرتی و نەھێلای ئەو دەرباز ببیت، ب ھزاران سالە مە کوردان ژ داگیرکاران د پارێزیت، بلنداهییا وی دگەھیتە 3000 مه‌تران. چیایێ شەکیف پشتی 100 سالان جارا ئێكێ یه ژ ئالیێ سپایێ ترک ڤە دھێتە داگیر کرن، ژ سالا 1990ێ وه‌ره ل ژێر ده‌ستهلاتا گه‌ریلایێن په‌كه‌كێ دا بوو، چاوا چێدبیت کو د تنێ د 3 رۆژان دا رادەستی سپایێ ترک دهێته كرن.
په‌كه‌كه ژ ئالییەکێ سۆزا پاراستنا باشوورێ کوردستانێ ددەت و بزاڤێ دكه‌ت کو بكه‌ڤیته د ناڤا باژاران دا، لێ بەره‌ڤاژی ڤێ ئه‌و ھەر رۆژ وان دەڤەرێن گه‌له‌ك ستراتیژی و چیایی رادەستی سپایێ ترکێن داگیركار دكه‌ت، ئەو ده‌ڤه‌رێن کو په‌كه‌كه وەک «ھەرێمێن پاراستنا مەدیا» ب ناڤ دکەت د ماوه‌یێ مه‌هه‌كێ دا ھەموو ژبۆ داگیرکارێن ترک هێلان، پشتی په‌كه‌كێ چیایێ شه‌كیف راده‌ستی تركیێ كری، سپایێ ترکیێ 40 کم کەفتە د ناڤا ئاخا باشوورێ کوردستانێ دا.
دەما کو ل چیایێن ژۆری ئەڤ روودانە پێک دھاتن، په‌كه‌كێ و ھێزا سەر ب وێ ڤه «ھێزا به‌رگرییا جەوھەری یا باشوور» دا كو شكه‌ستنێن خۆ یێن ده‌ڤه‌رێن چیایی ب په‌چنیت، ده‌ست ب بزاڤێن قرێژ كر، وێ دڤییا ترسه‌كا مه‌زن د ناڤ باژاران دا دروست بكه‌ت، دگەل ڤان بزاڤان د تۆرێن چڤاکی دا تایبه‌ت ب زارێ سۆرانی و ده‌ڤۆكا سلێمانیێ وه‌شان هاتن كرن و د گۆتن: «ئێدی ھەموو سازی، دەزگەھـ، كۆمپانی و کەسێن سەر ب ترکیێ ڤە ژ بۆ مە ئارمانجن» و گەلەک نەکێشا و ب تایبه‌ت ل 17 تیرمه‌ھێ ل ھەولێرێ ھێرشەک ل سه‌ر خوارنگەھا «ھۆکاباز» پێکھات، د ڤێ ھێرشێ دا په‌كه‌كێ، جێگرێ كونسلخانه‌یا ترکیێ و دو ھەمولاتی یێن باشوور کوشتن.
من نەکر میکی کر
د فلمێ سینه‌مایی یێ ب ناڤێ (uçurtmayı Vurmasınlar) ئانكو (فرۆكه‌یا كاغه‌زێ نه‌ئێخن)، زارۆکه‌كێ تەمەنێ وی 5 سالی ب ناڤێ «بارش»، هه‌بوو کو دگەل دایکا خۆ د زیندان کری بوون، ھەر شەڤ وی زارۆكی د میسته ب خۆ ڤه و ده‌ما دبوو سپێدە رادبوو ئەو وێنەیێ میکی ماوسی ئه‌وێ ل سەر دەرپێ خۆ نیشا دایكێ ددا و د گۆت: «من نە نەکر میکی کر».
په‌كه‌كێ ژی پشتی ھێرشا ل سەر «ھۆکاباز»ێ کری و 3 کەس کووشتین، داخویانی دا و دگۆت من نەکر، لێ ئەڤ داخویانییا په‌كه‌كێ نە وەکە یا «بارش مەھسوومی» بوو، په‌كه‌كێ دگۆت: «من نەکر میکی کر»، باھۆز ئەردال دەرکەت و گۆت: «چ په‌یوه‌ندییا مه ب ڤێ بوویەرێ ڤە نینە، لێ ئەو گه‌نجێن ئەڤ بوویەره كری دەستێن وان ساخ بن، وان دڤیا گه‌لی كورد وه‌ك نه‌زان و جاهل بده‌نه نیشان دان.
لێ به‌لێ ل ئاستا سیاسی و دیپلۆماتی و ل ئاستا نێڤدەولەتی و حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ ژی ب ڤان گۆتنێن باھۆز ئەردال نەدھاتن خاپاندن و دەمەکێ زوو دا ئەڤ تاوانباره ھاتن گرتن و ھەموو بوویەر زەلال بوو.
ب راستی بوویەرا «ھۆکاباز»ێ د دیرۆکا گەلێ کورد دا به‌رپه‌ره‌كێ قرێژە، لێ ژ به‌ر كو نە مژارا نڤیسینا مەیە ئەم گەلەک ل سەر ناراوەستین، بێ گۆمان رۆژەک دێ هێت کو ئەڤ خوارنا ل سلێمانیێ ھاتيیە کەلاندن و ژ بۆ ھەولێرێ و مه‌خموورێ ھاتییە رەوانە کرن دێ هێتە نڤیساندن، لێ ئەم نوکە دشێین دیار بکەین دو رێكێن بوویه‌را «ھۆکاباز»ێ ھەنە:
رێكا ئێكێ: په‌كه‌كێ دخواست دربه‌کی ل ھەرێما کوردستانێ و مەسروور بارزانی بدەت، ئەڤە پیلانەک بوو و ل دەرڤەی په‌كه‌كێ ژی کەس و ئالیێن ھاریکار ھەبوون.
رێكا دووێ: په‌كه‌كێ دخواست شكه‌ستنا خۆ یا خواکوورکێ و چیایێ شەکیف ڤەشێریت، ئەڤە دەمێ 20 سالانە په‌كه‌كێ ل باکورێ کوردستانێ ئێك ئەندامێ میتێ نەکوشتییە، کوشتنا فەرمانبەرەکێ دەولەتا ترک ل هەولێرا پایتەختێ هەرێما کوردستانێ ب تنێ ئێك ئارمانج هەیە، ئەو ژی ئەڤەیە کو ئارامییا هەرێما کوردستانێ تێک بدەن.
گەلۆ ڤان بوویەران چ په‌یوه‌ندی ب مەخموورێ ڤە ھەیە؟
په‌كه‌كه گرێدایی یە ب یاسایێن نێڤدەولەتی، لێ دەرفەتێن نەگرێدانا وێ یێن ب سیستەمێ نێڤدەولەتی ژ بۆ خۆ باش بکار دئینیت، د ھەمان دەم دا، رێخستنەکا كو رژدییا سیستەمێ نێڤدەولەتی ژی نه‌زانیت، په‌كه‌كه حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ یا کو ل ئاستا نێڤدەولەتی و د دەستوورا بنگەھین یا ئیراقێ دا ب فەرمی ھاتییە قەبوول کرن، وەکو خۆ ب حزب دزانیت و دخوازیت ب وی رەنگی نێزیکی حکوومەتا هەرێما کوردستانێ بیت.
سەبارەت پەرلەمانێ کوردستانێ ژی پەکەکە وێ وەکو جڤاتا کۆنگره‌یا گەل یا خۆ دبینیت کو ژ ئەندامێن وێ یێن چیایی پێک دھێت و دخوازیت ب ڤی رەنگی سەرەدەریێ دگەل بکەت، دخوازیت تێگەھەکێ وەسا ئاڤا بکەت کو پەکەکە تەمسیلا ھەرچار پارچه‌یێن کوردستانێ دکەت، ل بن سەرۆکاتییا ئەنداما په‌كه‌كێ یا ب ناڤێ «نوولیفەر کۆچ» کنک (کۆنگره‌یا نەتەویی یا کوردستانێ) بێ ئاگاھدار کرنا جەمیل باییک نەشێت کورسیەکێ ب دەست خوە ڤە بینیت.
پەکەکە دخوازیت KNKێ وەک رێخستنا سەیوانا کورد بدەتە نیشاندان، ل گۆر تێگەھێ په‌كه‌كێ، پەرلەمانێ کوردستانێ ژی وەک پارچەیەک ژ KNKێ پێویستە بهێتە دیتن، د ھزرا وان دا پێدڤییه حكوومه‌تا ھەرێمێ ئەرک و دەستھلاتا خۆ ل گەل قەندیلێ دابەش بکەت، په‌كه‌كه، هندە خۆ ب سەنتەرێ ھەموو تشتەکێ دبینیت، کو ھەڤرکییا سیاسی گەهاندییە ئاستەکێ پاتۆلۆژک، شێوازێ رێڤەبرنا کەمپا مه‌خموور ژی ھەیە: مخابن لێ بەلێ په‌كه‌كه کەمپا مه‌خموورێ وەک «چیڤێ شڤانی» ل دژی حكوومه‌تا ھەرێمێ بکار دئینیت، ئەو کەسێن ل «ھۆکاباز»ێ 3 کەس کوشتین ژ مه‌خموور هاتبوون، دوو کەسێن دی یێن تێکەلی ل گەل ڤێ بوویەرێ ھەیی رەڤی بوونە کەمپا مه‌خموور. ھەرچەنده حكوومه‌تا ھەرێمێ ب فەرمی ھەولدان کو کەمپ ڤان کەسان رادەستی وان بکەت لێ بەلێ، بێ ئەنجام بوو.
تشتێ په‌كه‌كه دخوازیت ئەڤەیە، په‌كه‌كه ل مەخموور، داکو دربەکی ل حكوومه‌تا ھەرێمێ بدەت ھێزێن خۆ یێن چەکدار و ئیستیخباراتی ئاڤا دکەت، ئەڤە ھەر رۆژ دێ خۆ ھەژینن و چنە ھەولێرێ چەکێن خۆ تەقینن و پشتی هنگی دێ ل ترومبێلا خۆ سیار بن و ڤەگەرنە کەمپێ و دخوازن حكوومه‌تا ھەرێمێ ژی ڤێ چەندێ قەبوول بکەت و بێدەنگ بیت.
ئانکو په‌كه‌كه ڤێ دبێژیت: «ئەم پێکڤە بچینە د گۆرەپانێ دا و پێشبرکیێ بکەین، ئەز دێ تە قوتم لێ نابیت تۆ من ب قوتی، دێ ئاخافتنا ل سەر تە بێژم لێ پێدڤییه تۆ بێدەنگ بی، دێ ب چەکی تە کوژم بەس پێدڤییە تو دەست گرێدایی بی و بەرەڤانیێ ژ خۆ نەکەی»، بێ گۆمان ئەڤ تشتە ب ڤی رانگی نابیت.
ب ناسنامەیا مه‌خموور ئەندامێن ئستیخباراتێ ھەموو باژار و باژارۆکێن ھەرێمێ ل بن ناڤێ دەزگەھێن بازرگانی یێن خۆ ب جھ کرینە، ل سەر ناڤێ خوارنگەھـ و دەزگەھێن کارسازی ئستیخباراتێن خۆ کۆم دکەن و باجێ ژ گەلێ کورد دستینن، ل ھەر جھەکێ کوردێ باکور لێ ھەبن سیخۆرەکێ خۆ ل گەل وی د ده‌نه كاری و فشارێ ل سەر بازرگانییا وی دکەن.
په‌كه‌كه دخوازیت کەمپا مه‌خموور ل دژی رێڤەبەرییا ھەرێما کوردستانێ بۆ خۆ بدەتە کار کرن، دبێژیت: بلا حكوومه‌تا ھەرێمێ دەنگێ خۆ ژ بۆ من دەر نەکەت، د ڤێ مژارێ دا دبێژیت: «کوردستان نە مولکێ وانە، ھەرکەسەک دشێت لڤینێ ل ڤێرێ بکەت» لێ ئەوا په‌كه‌كه دبێژیت، ژ سالێن 1990ێ حەتا ئەڤرۆ ل ھەرێما باشوورێ کوردستانێ دەڤەرا بەھدینان، نێروە-رێکان حەتا دگەھیتە ناڤا برادۆست و قەندیلی ب زۆری دەست دانایه سەر سەدان گوندان و ب هێجه‌تنا ئێمناهیێ ناھێلیت خۆدانێن ڤان گوند و مولکان بچنە چاندنێ، درینێ و بەرهەمێن خۆ ل وێرێ کۆم بکەن.
ئەم دشێین بێژین ل دەڤەرا بەرواریا خەلکی گوندێن خۆ ژبیر کرینە، پەکەکە کەسێ بخوازیت ل بن ناڤێ گۆمان ل سه‌ر دگرن، دکوژن و درەڤینن، بێ یاساییەک حەتا دوماهیێ ل سەر دەڤەرێن چیایی دهێته ئەنجام دان، گەلۆ بۆچی حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ رێکێ بدەتە ڤان سیاسەتمەدارێن په‌كه‌كێ یێن دخوازن ئالۆزییان بۆ باشوورێ کوردستانێ پەیدا بکەن؟ چ دوورپێچێن ھەرێما کوردستانێ ل سەر کەمپا مه‌خموور نینە، تنێ حكوومه‌تا ھەرێمێ گۆتییە چالاکی یێن په‌كه‌كێ بەسە و راوەستە.
پێدڤییه په‌كه‌كه ژ مه‌خموور دەرکەڤیت
ئێدی خەلکێ مه‌خموور پێدڤییه بزانیت کو بەرپرسێن ڤێ رەوشا وان کینە و ب راستی وان ببینت، حەتا کو په‌كه‌كه پەنابەرێن مه‌خموور بۆ بەرژەوەندیین سیاسی ب کار بینیت، بێ گۆمان ئارامی ناکەڤیتە ناڤا کەمپێ دا، پێدڤییه ئێدی په‌كه‌كه ژی وێ فیداکاریێ بۆ خەلکێ مه‌خموور بکەت، دەلیڤێ بدەت کو ب راستی کەمپ ببیتە جھێ پەنابەران، پێدڤییه ئێدی چ رێڤەبەرێن کەمپێ ژ چیایی نەھێنە هنارتن، جڤاتا گەل یا کەمپێ پێدڤییه ل بن دەستھلاتدارییا خەلکی دا بیت، کەمپ ژ مژارا بازارێ د گەل ئیراقێ و چیڤێ شڤانی ل دژی حكوومه‌تا ھەرێمێ بهێتە دەرێخستن.
ئەو کەمپینێن ل سەر سۆشیال میدیایێ ل سەر دەستێ ھونەرمەند و نڤیسەران ھاتینە دەست پێ کرن ب درەوا «دوورپێچا مه‌خموور» تەنێ بۆ پرۆپاگندایە، وەکی هەرجار په‌كه‌كه دخوازیت د رۆژەڤێ دا بمینت و رۆژەڤێ داگیر بکەت، یا راست ئەوە کو کەمپا مه‌خموور ب دەولەتا ئیراقێ ڤە گرێدایە و ل گەل بەغدا پەیوەندیێن پەکەکێ بەردەوامن، ئەو کێشەیێن دەورۆبەرێن کەمپا مه‌خموور ھەموو بنیاتێ خۆ ژ ئارمانجێن په‌كه‌كێ یێن سییاسی وەردگرن، ژبەر ڤی ئه‌گه‌رێ ئەمژی داخواز ژ په‌كه‌كێ دکەین و دبێژین: «دەستا ژ خەلکی بەردە، مه‌خموور وەکی کارتەکا سیاسی بکار نەئینه».
