سمکۆ عەبدولعەزیز

ھونەرا کۆلاجێ، کو ب فەرەنسی ژێ رە “Pasting” ئانکو زەلقندن تێ گۆتن، تەکنیکەک ھونەرییە کو تێ دا ماتەریالێن چاپکری ئان “ڤەزڤراندی” تێن بکار ئانین، وەک پەرچەیێن رۆژنامە، کاخەز، قوماش، کاخەزێن دیواران، و ھتد و ل سەر تابلۆیەکێ یان دیوارەکێ تێن زەلقاندن، پرانیا جاران ب رەسمێ را تێ ھەڤ کرن. د سەدسالا 19-ان دە، گۆتارێن قوتکری هاتن بکار ئانین و ئەو ب تابلۆیان رە زەلقاندن دا کو ژ بۆ تابلۆیان تەرکیبێن خەملاندی ئاڤا بکن. نێزیکی سالێن 1912-1913، «پابلۆ بیکاسوو و جۆرج براک» ئەڤ تەکنیک پێش خستن، پقرچەیێن کاخەز، دار، پلاستیک، و رۆژنامەیێ ب رەنگێن دوهنی ل سەر لەوحە زەلقاندن دا کو مەتنێن رازبەرێن بالکێش ئاڤا بکن.

وەکە خوەیا موراد قارایلان و رێڤەبەرێن دن یێن پەکەکێ ژی دخوازن رێیا «بیکاسوو و جۆرج براک» بگرن و ڤێ تەکنیکا هونەری هنەک دن پێش بێخن! لێ بەلێ، نە ب بکارئانینا کاغەز، قوماش و هتد بەلکو ب بکارئانینا خوینا جوانێن کورد، دیرۆکا کەڤن ئا کوردان، ولاتپارێزێن کورد و هتد، و ب ڤی ئاوا دخوازن تابلۆیەکێ ژ خەیالێن خوە چێکن و خوە ب هەیی و نەیی یێن کوردان بدن ناسکرن و تەڤ دیرۆکێ ب ڤان کەڤالێن کۆلاجێ تەڤلی هەڤ بکن و د بەرژەوەندا پارتیا خوە دا بگوهەرینن!

موراد قارایلان ئەندامێ کۆمیتەیا رێڤەبەر ئا پەکەکێ ژی هەرتم د داخویانیێن خوە دا ڤێ هونەرێ بکار تینە، هەری داوی قارایلان هەڤپەیڤینەک ب ANF رە ئەنجام دایە و چەندین تابلۆیێن کۆلاجێ دروست کرینە، لێ بەلێ وسا دخویە ئه‌ڤ هەڤپەیڤین چه‌ندین جاران هاتیه‌ دوبارەکرن و مۆنتاژ كرن هەیا کو ئەڤ تابلۆیا کۆلاجێ ژێ چێکری .

تابلۆیا یەکێ یا قارایلان چێکری:

موراد قارایلان دبێژە ئه‌م لسه‌ر رێیا “كمال پیر، خه‌یرى دۆرمۆش، ئاكیف ی‌لماز و على چیچه‌ك” تەكوشینێ دکن و درێژه‌ پێده‌رێن رێیا وانن، هەر وها دبێژە ئاپۆ ل همبەر قەتلیعام و هۆڤیتیا کو دەولەتا ترک ل گەلیێ زیلان ل دەما شۆرەشا ئاگریێ و قەتلیعاما ل دێرسمێ ئەنجام دایی کر بنگەها تەکۆشینا مە!

گەلۆ د ڤێ تابلۆیێ دا موراد قارایلان ب چ ئاوا هونەرێ کۆلاجێ بکارئانیە؟

1- شۆرەشا ئاگریێ ل سالێن 1930ێ دا شۆرەشه‌ك كوردی بوو و ئارمانجا ڤێ شۆرەشێ دەستخستنا مافێن ره‌وایێن گەلێ كورد بوو و شۆرەشه‌ك بوو کو تەڤ ته‌خ و چینین جڤاکا کوردان د ناڤا خوە دە کۆمكربوون و د ڤێ شۆرەشێ دا ب هەزاران کەسان جانێ خوە فەدا کر ژ بۆی پاراستنا زمان و چاندا كوردى و سەرۆکێن ڤێ شۆرەشێ جانێ خوە کر قوربان ژ بۆ کو گەلێ کورد بگهە ئێنجامەکێ.

2- کۆمكوژیا دێرسمێ ل سالێن 1937-1938ێ دا د ئه‌نجاما رژدبوونا گەلێ كورد ل سه‌ر ب دەست خستنا مافێن خوە یێن نه‌ته‌وه‌ی و ئازادبوونا د بن دەستێ دەولەتا ترک دا بوو، شۆره‌شا دێرسمێ ئه‌و شۆرەش بوو یا كو سەیید رەزا سەرکێشیا وێ دکر و دخواست ب رێیا ڤێ شۆرەشێ زولم و ستەما دەولەتا داگیرکەرا ترکیێ ل سەر کوردان ژ ناڤ ببە، ئەو ب ئاوایەکێ ل سەر ڤێ ئارمانجی دخەبتی کو حازر بوو جانێ خوە ژ بۆ ب دەستخستنا ئارمانجا خوە بدە، سەری ل بەر داگیرکەران نەتەواند و ل داویێ هات دارڤەکرن.

3- “كمال پیر و ئاكف ی‌لماز و على چیچه‌ك و خه‌یرى دۆرمۆش” ئەو شۆرەشگەر بوون کو ب چ ئاوا سەری ل همبەر دەولەتا داگیرکەرا ترك نەتواندن و دخواستن ده‌وله‌تا كوردى دامه‌زرینن و مافێن كوردا ب دەست بخن و ژ بۆی ڤێ یەکێ قوربانیێن هەری مه‌زن دان و جانێ خوە ژ بۆ گەلێ خوە فەدا کر.

 قارایلان هاتیه‌ ئه‌ڤ بەرخوەدان و ئه‌ڤ قوربانیدانە‌ و ئه‌ڤ تەكۆشینه‌ و ئه‌ڤ ئارمانجێن پیرۆز مینا كراسه‌كی ل به‌ر وان جانگوریا ئێخستیە و هه‌ولدایه‌ بکت به‌ر سەرۆکێ خوە و پارتیا وی یا کو هەر کەس دزانە د خزمەتا دەولەتا ترکیێ دە نە، قارایلان باش دزانه‌ ئه‌ڤ كه‌سانە چقاس ل جەم گەلێ كورد پیرۆزن و هەر کوردەکی ولاپارێز خوە ب قەردارێ وان دزانە، قارایلان هه‌ولدا‌ ڤێ جوانیێ، ڤێ پیرۆزیێ و ڤێ قوربانیدانا وان کەسان ژ بۆی پارتیا خوە بحەسێبینە.

ئه‌ڤ کارێ قارایلان دکە، مینا کارێ وى كه‌سیه‌ یێ کو کەڤلێ شێره‌كێ دکە به‌ر مریشكه‌كێ، دبە ل وێ دەمێ مریشك هه‌ست بکە كو شێره،‌ لێ دیكل دزانە کەڤلێ كێ ل مریشکێ بێ کرن وێ هەر مریشك بمینە و هەر وێ هیكا بکە. قارایلان ژی هەر جلەکێ ل رێبەرێ خوە و پارتیا خوە بکە، هەر کەس دزانە راستیا وان چییە و ژ بۆی چ هاتنە دامەزراندن، هەر کەس دزانە رێبەرێ قارایلان و پارتیا وی چێکریێن دەولەتا ترکیێ نە و دێ هەر د بەرژەوەندیا ترکیێ دا تەڤ بگەرن، وەکە کو نها تەڤ دگەرن.

چما ئه‌م وسا دبێژن؟

ئه‌م دبێژن شێر هه‌ر دێ شێر بمینە‌ و مریشك ژی دێ هه‌ر مریشك بمینە، قارایلان هەول بدە هەر کراسەکێ بکە بەر پەکەکێ دێ هەر پەکەکەیا خزمەتکارا دەولەتا ترکیێ بمینە و نایێ گوهەرین، ئەو میناکێن قارایلان د هەڤپەیڤینا خوە دا باس کرین راستیا خزمەتکرنا پەکەکێ ب دەولەتا ترکیێ ناگوهەرن ژ بەر کو:

1- ئەو کەسێن قارایلان وەک میناک باس کرین داخوازا سەرخوەبوونا كوردا دكر، لێ پەکەکە و رێبەرێ وێ داخوازا جڤاکەک دەمۆکراتیک ژ بۆ توركیایەک هەڤگرتی دکن.

2- ئەو کەسێن قارایلان وەک میناک باس کرین باوەری ب نەتوەبوونێ هەبوو، لێ پەکەکە و رێبەرێ وێ حەنەکا ب نەتەوەبوونێ دکن و وەکە کەڤنەپەرەستی ددن دیارکرن.

3- وان باوه‌رى ب زمان و چاندا كوردى هه‌بوو، باوەری ب کوردستانەک سەربخوە هەبوو، لێ زمانێ ترکیێ د ناڤا رەفێن پەکەکێ دا وەکە زمانێ فەرمی تێ بکارئانین و هەر کەسێ زمانێ ترکی نزانبە وەکە کەسەک نەزان تێ دیتن و رێخستن هیچ بەرپرساتیەکێ ب وی نادە، پەکەکە دبێژە زمان نەگرنگە.

4- پرانیا وان جانێ خوە کر قوربانیێ ئازادیا کوردستانێ و تەڤی ئیشکەنجەیا گران سەرێ خوە نەتەواندن و یان ب ئیشکەنجەیێ هاتن شەهیدکرن یانژی ب سەربلندی چوون بەر دارێ سێدارەدانێ، لێ بێی کو زلەهەک ب رێبەرێ پەکەکێ بکەڤە، بێی کو بهێت ئیشکەنجەکرن، هێژان نەگهشتبوو زندانێ دەما گۆتی “ئەز ژ بۆی خزمەتکرنا ترکیێ ئامادەمە، من نەکوژن، دایکا من ترکە”.