پرۆژەیا پەکەکێ یا دۆرپێچکرنا باشوورێ کوردستانێ – بەشێ «2»

  • بەشێ-2

دۆرپێچا دویەمین؛ سیخور، سیخورێن جڤاکی، و ساختەکرن

پشتی کو پەکەکێ ل دەڤەرێن وەکی کەرکووک، شنگال، مەخموور و هتد… ژ لایێ جوگرافی ڤە باشوورێ کوردستانێ دۆرپێچ کری، ئارمانج ئەو بوو کو ژ ناڤخوە دا بکەڤیتە ھندەک نۆقتەیان و چەند دەڤەران بێخیتە دەستێ خوە دا. پەکەکێ پێڤاژۆیا داعشێ، شنگال و پشترا دەما ئێرش ل سەر کوردا چێدبوون ژ بۆی خوە باش بکار ئانین. شێوازێ رێڤەبەریا باشوورێ کوردستانێ بۆ سەرەدەری کرن د گەل مژارا پەکەکێ یا شاش بوو و نەشیابوو ئارمانجا پەکەکێ ب دروستی بزانیت. ل گۆری رێڤەبەریا باشوورێ کوردستانێ، پەکەکە ژی حیزبەکا کوردی بوو، دەما کو وەخت ھات، ئەو دێ ڤەکێشیت. ئەڤ نێرینە، بوویە سەدەم کو پەکەکە ل باژێران دا خوە ژ نوو ڤە ئاڤا بکەت. ئەڤ پێکھاتە نە یێن سیاسی بوون بەلکو پێکھاتەیێن سیخوریێ بوون.

د ناڤا گەلێ باشوورێ کوردستانێ دا پەکەکە چییە؟

پەکەکێ ب تایبەتی پشتی 2004ێ، دەما کو ھەرێما کوردستانێ فەدەراسیۆن فەرمی بوو، ب ڤەکرنا گەلەک سازیان خواست خوە ل باژێرا ب رێخستن بکەت. لێ بەلێ ئەڤ ھەولێن پەکەکێ د ناڤا گەلێ باشوور دا بێ بەرسڤا سییاسی ما. دیسا ژی د بن ناڤێ پەکەکێ پەچەدەکێ دا، حیزب، تەڤگەرا ژنان، تەڤگەرا جوانان و خەباتێن راگەھاندنی ھاتنە مەشاندن. لێ، پەکەکێ پشتی 2013ێ ستراتەژیا خوە ل دژی باشوورێ کوردستانێ گوهارت. ئەو شەرێ ” جھ ڤەکرنێ ژ بۆ خوە” یا کو نەکاریبوو د گەل ترکیا بکەت ئەڤ جارە ل باشوورێ کوردستانێ و ئیراقێ دەست ب شەرێ ژ بۆ خوە جیهـ چێکرنێ، کر. ژ بۆ ڤێ ئارمانجا خوە پەکەکێ دو فاکتەرێن  گرنگ بکار ئانین.

یا یەکەم، پەکەکێ ناکۆکییێن د ناڤبەرا دەستھلاتا ئیراقێ یا شیعا و حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ دا ھەیی وەکو دەرفەت بکار ئینا و لگەل شیعا تەڤگەرییا. ژ بەر ڤێ یەکێ، ئەو بو دارێ د دەستێ حکوومەتا ئیراقێ دا و ل دژی ھەولێرێ بکار ئینا. یا خەلەت نابیت کو مرۆڤ بێژیت ھەلوەستا بکارئینانا هێزا سەربازی یا حکوومەتا ئیراقێ یا ل دژی حکوومەتا کوردستانێ ژ سالا 2013ێ و هێڤە ب پشتگریا پەکەکێ دهێتە رێڤەبرن. مژارا مە نە ئەوە کو ئەم لێکۆلینێ ل سەر رێکەفتنا د ناڤبەرا پەکەکێ و شیعا دا بکەین. لێ ب کورتی، ئەم دزانین کو پەکەکێ کار بۆ دۆرپێچ کرنا ھەرێما کوردستانێ و خوە بجیهـ کرنا ھەولێرێ دا، بەغدا و تەھران گرتە گەل خوە و ژ بۆی خوە کرنە پالپشت.

خالا دویەمین ئەڤەیە کو پەکەکە ل سەر حیزبێن باشوور کار دکەت. ژ خوە پەکەکێ گەلەک کێم لایەنگر ھەنە. د دوماهیا 40 سالان دا، ھەژمارا کەسێن کو دێ بێژن ئەز پشتگریێ ددەمە پەکەکە ل باشوور ھەژمارا وان ب دەھان کەسا دهێتە بەحسکرن. گرسەیا کو پەکەکە د چالاکیێن خوەیێن ل باشوور دا بکار دئینیت ھەموو ئەندام و کارمەندێن حیزبێن دی نە. ئانکو؛ لایەنگر و کادرێن ئێکەتیێ، یەکگرتۆیا ئیسلامی، گۆران، نەوەی نووێ و چەند حیزبێن دی نە. ژ بەر کو یەنەکێ و پەکەکێ رێکەفتنەکا ستراتەژیک ئەنجام دایە، یەنەکێ رێک دایە کو پەکەکە لایەنگرێن یەنەکێ ژ بۆی خوە ب تایبەتی د خوەپێشاندانا دا بکار بینیت. پەکەکە ب بکارئانینا ڤێ گرسەیێ ھەول ددەت کو ژ بۆ خوە گرسەیەکا نوو ب دەست بێخیت. ئەو کەسێن کو دبێژن باشوور سلاڤا بۆ ئۆجەلان فرێ دکەت، گەلێ باشوور ژ بۆ ئۆجەلان ئیمزایا کۆم دکەت و هتد… یەک ژ وانا پەکەکەیی نینە. پەکەکە دبێژیتە ڤان حیزبان ھوون ئێریشێ بکەن ئەم دێ پێش وە کەڤین. د ھاڤینا سالا 2020ێ دا، پەکەکێ یەکەم جار ئەڤ تەکتیکە ل زاخۆ، حەلەبچە و سلێمانیێ جەرباند. ئارمانجا ھەری داوی یا پەکەکێ ئەوە کو ب ھەڤکارییا ڤان حیزبا دربەیەکێ ل دژی حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ئەنجام بدەت. دەما کو پەکەکە نەشیای ڤێ یەکێ بکەت و ھەولێرێ بگریت، وی دەمی ئەو دێ بێژیت “یان یا منی یان ژی یا ئاخا رەش” و دێ ھەولددەت ناکۆکییێن د ناڤبەرا ھەرێمان دا کوور بکەت، ستاتویا فەرمی یا ھەرێما کوردستانێ ب دوماهی بینیت و ھەرێمێ بکەتە دو بەشێن ئیداری یێن جودا. پەکەکە داکو خوە بگەھینیتە ڤێ ئارمانجێ و ستراتەژییا خوە یا دژی ھەرێمێ ئەکتیڤ بکەت، دەست ب رێخستن کرنا تۆرا سیخوری کرییە.

چالاکیێن سیخوریێ یێن پەکەکێ ل باشوورێ کوردستانێ

ھەولدانێن پەکەکێ ژ بۆ دامەزراندنا تۆرا سیخوری ل باشوورێ کوردستانێ ب گەلەک ئاوایان تێنە مەشاندن. یەک ژ وان ھێزێن کو ڤی کاری دکەت، رێخستنا گرێدایی جەمیل بایک یا ب ناڤێ NLPی یە. یێن دی یەکینەیێن ئیستیخباراتا ھێزێن تایبەت و ھەپەگە یێن گرێدایی مراد قەرەیلانن. ئەندامێن ڤان یەکینەیێن سیخوری حەتا بوویەرا ھۆقەباز ژی ل خوارنگەھ و کافەیێن ھەولێرێ ئەنجام دا . پەکەکە ژ بۆ کو ل باشوور رێخستنەکا سیخوری چێبکەت ب جەسارەت و دەستڤەکری تەڤگەریا.

لێ بەلێ، رێخستنێن ئیستخباراتی یێن پەکەکێ کارین گەلەک کێم د ناڤ گەلێ باشوورێ کوردستانێ دا خوە ب رێخستن بکەن. ژ بۆ ڤێ یەکێ، وان تەڤنێن خوەیێن سەرەکی ل سەر کەسێن باکوری و مەخمووری و قسمەک ژی ل سەر کۆچبەرێن رۆژئاڤا، ئاڤا کرن. وان ئەو کەسێن کو دگۆتن ژ بەر دۆزا کەجەکێ ھاتنە باشوور، ژ بۆی وان کەسان کافە، خوارنگەھ، فرۆشگەھ و شەریکێن ئاڤاکرنێ ڤەکرن. کۆمەلەیا کارسازێن ل باشوور و هتد… وان ئەڤ کەسانە وەکی کارمەند د رێخستنێن سڤیل دا ب جیهـ کرن.

پەکەکە ژ بۆ کو خەباتا خوە یا ل ھەمبەر ڤان مرۆڤێن باکوری ب ھێسانی بمەشینیت ئۆفیسا ھەدەپێ یا ھەولێرێ بکار ئانی. ئۆفیسا ھەدەپێ یا ھەولێرێ ژ لایێ کادرێن پەکەکێ ڤە دهێتە رێڤەبرن. ھەر چەند وەکو بەردەڤک مرۆڤێن مەدەنی ھاتبنە ئەرکدارکرن ژی، ب راستی ئۆفیسا ھەدەپێ یا ھەولێرێ ب قەندیلێ دهێتە رێڤەبرن و گرێدایی پەکەکێ یە، نە ب ھەدەپا ئەنقەرە یان ئامەدێ ڤە گرێدایی یە. ناھا ژی، نوونەرێ ھەدەپێ یێ ھەولێرێ، خەباتکارەکێ خوەدی خزمەتەکا 30 سالایە د ناڤا پەکەکێ دا ب ناڤێ ھ.ە . ئۆفیسا ھەدەپێ سازیەکە کو ژ بۆ ئیستیخباراتا پەکەکێ ئەنداما پەیدا دکەت. گەنجێن کو دهێن ژ بۆ کو ئاڤاھیا چێبکەن، ل ھەولێر و دوھۆکێ تێنە وەزیفەدارکرن. میناک، وەکو گارسۆن ل خوارنگەھان تێنە جیهکرن ئەو سیخورێن پەکەکێ نە، ئاموورەکێ گوھداریکرنێ یێ ب ناڤێ کێزک دادنن بن مێزەیێن خوارنگەھان کو ئەو گوھداری ئاخافتنێن بەرپرسا بکن و ژ بۆ پەکەکێ بشینن. میناک، محەمەد داغ، یێ کو ئاژاوەگێریا کو تێدا سێ کەس د خوارنگەھا ھۆقەباز دا کوشتی ئەنجام دای، وی ژی د خوارنگەھ و کافەیێ دا کار دکر.

کادرێن پەکەکێ بخوە ژی راستەراست تێنە وەزیفەدارکرن و خەباتێن ب ڤی رەنگی ئەنجام ددەن. سازییێن پەکەکێ یێن باشوور کادرێن چاپەمەنی، گەنج و خەباتێن ژنان دا تێنە بکار ئانین ھەمان تشتی دکەن. نوونەرێن کەنەکێ یێن باشوور کادرێن پەکەکێ یێن 30 سالا نە. پەکەکێ چ جارا سازیێن خوە رادەستی رایا گشتی ناکەت بەلکو کادرێن خوە د ناڤا وان سازیان دا دادنیت دا کو ژ بۆی پەکەکێ کار بکەن. سازیێن مەدیایی یێن پەکەکێ ل باشوور یەک ژ وارگەھێن سەرەکی یێن خاباتا سیخوری کرنێ نە. چ د بن ناڤێ رۆناھی یان ستێرک تیڤی یان تەڤداپرێس دا بن، ئەو تەنێ وەکی خالا ئیستیخباراتا پەکەکێ تێنە بکار ئانین.

پەکەکە دەرڤەیی خوە رۆژنامەگەرێن دی ژی وەکی سیخور بکار دئینیت. میناک، سیخورێن پەکەکێ، ژ لایێ ھێزێن ئەولەکاریا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ڤە ھاتنە ئاشکەرا کرن کو پەکەکێ 5  کەسێن ب ناڤێ شەروان ئەمین (شەروان شێروانی)، ھاروان عیسا محەمەد، گۆھدار محەمەد ئەمین عەبدولمەجید، ئەیاز کەرەم رەشید و شڤان سەعید عۆمەر وەکی ئاژان بکار ئینان، و ڤیدیۆیێن دانپێدانێن وان ژ بۆ رایا گشتی ھاتنە بەلاڤکرن. پەکەکێ ژی بەرامبەری ڤێ د ئادارێ دا ل ستێرک تیڤیێ دا بەرنامەیەک بەلاڤکر و گەلەک گوندیێن قەندیلێ ب زۆری وەکو سیخور نیشان دان. پەکەکێ، ب تایبەتی د ڤێ دەما داویێ دا ھەموو گەلێ باشوورێ کوردستانێ، وەکی کو سیخورێن دەولەتا ترکیا بن دەستنیشان دکە.ت

لێ بەلێ، نێرینا هەڤبەشا ھەما ھەمی کەسێن کو ژ سیاسەتێ فام دکەن ئەوە  کو ھەما ھەما ھەمی سیخورێن ترکیا، یێن ل باشوورێ کوردستانێ نە خەلکێ  باکورێ کوردستانێ نە و ب نێزیک ڤە ب پەکەکێ ڤە گرێدایی نە. ئانکو کەسێن تێکلداری پەکەکێ نە.

تەسبیتێن ڤان کەسێن بسپۆر ب پرانی راستن. ئانکو، گرسەیا باکورا ل باشوورێ کوردستانێ دژیت، ئالیەکێ پەکەکە بەر خوە ڤە دکێشیت، ئالییێ دی ژی دەولەتا ترک وانا بەرب خوە ڤە دکێشیت دا کو وان مرۆڤا بکەتە سیخورێ خوە. خەباتێن سیخوری لسەر ڤێ گرسەیا باکور دهێنە رێخستن کرن.

گەر ئەم ب زەلالی ببێژین؛ یێ کو ھەر کەسێ وەکی ئاژان تاوانبار دکەت پەکەکە یە و یێ کو ھەری زێدە سیخورییێ رێخستن دکەت ژی ھەر پەکەکە ب خوە یە. گەر باشوورێ کوردستانێ بخوازیت نەفەسەکێ بکێشیت، پێدڤیە یەکەم جار سیخورێن پەکەکێ یێن کو کەتینە مەدیایێ دا، جیھانا کارسازی، کافێ، خوارنگەھ، نەخوەشخانە و نیزاما گشتی دا ژ ناڤا خوە پاقژ بکەت. ژ بەر کو پەکەکە، سیستەمێ ئیداری پووچ دکەت، د دەرزینیت و مەجالی ژ بۆ بوویەرێن ئیستیفزازی ئاڤا دکەت.

پوستێن ھەمان بەش